بررسی و تحلیل کلان نمادهای تقابل ساز در مثنوی و غزلیات شمس مورد مطالعه: کلان نمادهای «شیر» و «خورشید»

ساختارگرایان منطق ذهن و زبان انسان را بر پایه ساختاری دوقطبی تعریف می‏کنند که بین دو سوی آن رابطه تقابلی حاکم است. منتقد ساختارگرا با تکیه بر این ایده محوری که میان کلیت متن و اجزای آن رابطه‏ای تنگاتنگ برقرار است، تقابل‏های خرد متن را جست وجو می‏کند تا با درک آن‏ها به تقابل‏ کلان‏تر دست یابد و بتواند دلالت ضمنی اثر را توضیح دهد. در پژوهش حاضر، تقابل‏های مثنوی و غزلیات شمس بررسی و تحلیل می‏شود. روش پژوهش بر سه مرحله استوار است: 1. تحدید حوزه معنایی تقابل‏ها با تاکید بر کلان‏نمادها در مثنوی غزلیات شمس؛ 2. استخراج تقابل‏هایی که با کلان‏نمادهای شیر و خورشید ساخته شده‏اند؛ 3. فهم رابطه دوسویه تقابل‏ها؛ 4. تحلیل معنا و شیوه بیان تقابل‏های به‏دست آمده. مطابق نتایج، در بیشتر موارد، رابطه های طبیعی و منطقی تقابل‏ها در مثنوی و غزلیات شمس مشترک است. 1. هنجارشکنی در روابط تقابلی، گاهی در مثنوی بیشتر است و گاهی در غزلیات شمس. در این میان، بسامد و تنوع هنجارشکنی در رابطه تقابل‏های غزلیات چشمگیرتر است؛ 2. در برخی موارد، هنجار و هنجارشکنی در رابطه تقابلی دوگانه ها میان مثنوی و غزلیات شمس، مشابه و مشترک است؛ 3. در مواردی اندک نیز تقابل‏ها فقط در یکی از دو متن مورد مطالعه پردازش شده‏اند.