نگاه انتقادی به تبیین سنتی آموزه «بداء» از منظر روایات

«بداء» از آموزه های اسلامی است که در بیان ساده به این معناست که همه چیز تحت مشیت الهی است و خداوند هر آنچه بخواهد، در تقدیم و تاخیر وقایع و محو و اثبات آن ها انجام می دهد. اندیشمندان شیعه تلاش کرده اند تا در قالب نظریه ای این آموزه را تبیین کنند که ضمن بیان آموزه، پاسخ گوی سوال ها و شبهات نیز باشد. این مهم با استفاده از باور به وجود دو نوع لوح انجام شده است؛ لوحی که محفوظ است و تغییری در آن صورت نمی گیرد، و لوح دیگری که محل محو و اثبات بوده و بداء تعلق به آن دارد. به نظر می رسد این تبیین با برخی روایات، به خصوص روایات باب بداء سازگار نیست. در این نوشتار تلاش بر این است که این نظریه مشهور به روایات عرضه شده، در معرض نقد و بررسی قرار گیرد. نتیجه این بررسی آن است که این نوع تبیین از آموزه بداء با روایات وارده در منابع روایی هم خوانی ندارد و نمی تواند مورد پذیرش قرار گیرد.