برابری و عدالت در بهره مندی از خدمات سلامت ایران؛ رویکرد استانداردسازی غیرمستقیم

دستیابی به نظام عادلانه در سلامت به شکل "دریافت خدمات برابر برای نیازهای برابر"، از مهم ترین اهداف سیاست گذاران بوده است. بنابراین اندازه گیری "عدالت" در بهره مندی از خدمات و متمایز کردن آن از "برابری" دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد.

در این مطالعه با استفاده از داده های خرد طرح بهره مندی از خدمات سلامت که در سال 1387 توسط وزارت بهداشت تهیه شده و با به کارگیری روش استانداردسازی غیرمستقیم، برابری و عدالت در بهره مندی از خدمات سلامت در محیط نرم افزار استاتا تخمین زده می شوند.

شاخص نابرابری قبل از استاندارسازی نشان می دهد در بهره مندی از تمامی خدمات سلامت به جز خدمات پزشک خانواده، خانه های بهداشت، خدمات دندانپزشکی و خدمات ارایه شده در کلینیک های بخش خصوصی نابرابری اندکی بین گروه های مختلف درآمدی وجود دارد. این درحالی است که شاخص نیاز انتظاری نشان دهنده تمرکز نیاز بین فقرا می باشد. از این رو انتظار بر آن است که آن ها از خدمات سلامت نیز بیش تر استفاده نمایند. اما نتایج تخمین پس از استانداردسازی نابرابری و محاسبه بی عدالتی نشان می دهد که، توزیع بهره مندی از خدمات سلامت به ویژه خدمات سرپایی به نفع گروه های ثروتمند می باشد و بی عدالتی افقی به نفع این گروه درآمدی وجود دارد.

مفهوم نابرابری بر این اصل استوار است که افراد، نیازهای متفاوت و در نتیجه تقاضاهای متفاوت برای استفاده از خدمات سلامت دارند. اما بی عدالتی مفهومی است که در نیازهای برابر حاصل می شود. در این حالت تفاوت در بهره مندی افراد، به عنوان بی عدالتی در نظر گرفته می شود. بنابراین نمی توان از شاخص نابرابری به تنهایی برای مطالعه بی عدالتی استفاده کرد.