بررسی تحول روانی انسان از منظر معارف اسلامی با تاکید بر نهج البلاغه

تحول روانی، یکی از مسائل مهم روان شناسی است. امروزه علمی به نام روان شناسی ژنتیک به عنوان یکی از شاخه های روان شناسی تجربی، به مبحث تحول روانی می پردازد؛ اما در معارف اسلامی به ویژه نهج البلاغه، به این موضوع به طور جدی تاکید شده است. البته از آن جا که معارف اسلامی، برخلاف دانش های تجربی، نگاه مادی به روان انسان ندارد، نظام تحولی آن نیز به سان نظام های تحولی مبتنی بر علوم آزمایشگاهی نیست. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به ماهیت روان انسان و تحول روانی، از منظر معارف اسلامی به ویژه نهج البلاغه پرداخته است. از منظر این معارف، روان انسان متشکل از دو ساحت جوهری و روحانی است. بدین ترتیب، تحول روانی هم در این دو ساحت مطرح می شود. تحول در ساحت جوهری، به سه حالت قابل تصور است: تحول در اصل ساحت جوهری، تحول در ویژگی های ذاتی آن و تحول در ویژگی های فطری آن. براساس معارف اسلامی، به ویژه نهج البلاغه، تحول روانی در حالت اول و دوم ممکن نیست، اما در برخی از اقسام حالت سوم امکان پذیر است. بر همین اساس، تحول در ساحت روحانی نیز امکان پذیر است و به چهار نوع تحول تقسیم می شود: انضمامی، تکاملی، انفکاکی و تناقصی.