کیفیت حسابرسی داخلی در ایران: چالش ها و موانع

به منظور تقویت و توسعه حاکمیت شرکتی در ایران، در دهه اخیر بر اساس رهنمودها و الزامات مقامات نظارتی به ویژه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار، حسابرسی داخلی نوین در ایران در کانون توجه قرارگرفته است. جوان بودن این حرفه ارزش آفرین، چالش های فراوانی برای اجرای آن به همراه داشته است و از طرفی بسیاری از جنبه های آن ازجمله کیفیت حسابرسی داخلی و چالش های پیاده سازی و اجرای آن در ایران، تبیین نگردیده است. پژوهش های گذشته نیز جنبه های محدودی از چالش ها و موانع توسعه حسابرسی داخلی را مدنظر قرار داده بودند؛ بنابراین برای تبیین و توصیف جامع از جنبه های گوناگون چالش های حسابرسی داخلی در ایران و راهبردهای ارتقای آن، برای بار نخست، با بهره گیری از رهیافت کیفی و به کمک روش نظریه زمینه ای و استفاده از مصاحبه های عمیق، ذینفعان اصلی حسابرسی داخلی موردپژوهش قرار گرفتند. برای این منظور با 33 نفر از ذینفعان اصلی (استفاده کنندگان و ارائه کنندگان) حسابرسی داخلی مصاحبه صورت گرفت. بعلاوه از داده های متنی مندرج در 30 مقاله، یادداشت و میزگرد منتشرشده در مجله ها و نشریه های حرفه ای پیرامون حسابرسی داخلی که عمدتا ارائه کننده دیدگاه ذینفعان پیرامون کیفیت حسابرسی داخلی و چالش های آن بود، نیز استفاده شد. داده های پژوهش به کمک روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی که ویژه رویکرد نظریه زمینه ای است، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و مقوله های کلان، مقوله های اصلی و خرد مقوله ها (مفاهیم) استخراج گردید. بر اساس آن، چالش های پیاده سازی و اجرای حسابرسی به صورت چندوجهی و پیرامون عناصر مدل سیستمی یعنی پیرامون ورودی ها، اجرای کار، خروجی ها و عوامل زمینه ای موثر بر کیفیت و اثربخشی حسابرسی داخلی به عنوان نظریه و الگویی ظهور یافته ارائه گردید. یافته ها بیانگر چالش های فراوانی در ابعاد مختلف جهت پیاده سازی و اجرای حسابرسی داخلی باکیفیت در ایران است. با عنایت به چالش های پدیدار شده از داده های پژوهش، گزیده ای از راهبردهای رفع موانع و چالش ها در ابعاد گوناگون حسابرسی داخلی (کار حسابرسی، سازمان، حرفه، ناظر و جامعه) نیز در پایان ارائه گردید.