نقش تناوب زراعی در حفاظت از منابع آب و خاک (مطالعه موردی: دهستان دشت شهرضا)

مدیریت پایدار اراضی کشاورزی بدون توجه به تناوب های زراعی میسر نیست. به منظور بررسی تناوب های زراعی در دهستان دشت، شهرستان شهرضا پژوهشی در سال 1393 انجام و شاخص کارایی تناوب به عنوان معیاری اکولوژیک و شاخص های کارایی تولید، کارایی مصرف آب و کارایی استفاده از زمین به عنوان معیارهای زراعی محاسبه شدند. بر اساس نتایج بدست آمده دو تناوب (پیاز پاییزه-گلرنگ تابستانه- گندم) و (پنبه- آیش - سورگوم علوفه ای کشت اول) از کارایی تناوب قابل قبولی برخوردار نبودند. تناوب های (گندم-گلرنگ تابستانه-جو) ، (گندم- ارزن کشت دوم-جو) و (گندم-آفتابگردان کشت دوم- جو) به ترتیب با شاخص کارایی تناوب 67/1، 2 و 2 نسبت به سایر تناوب ها برتری داشتند. به استثناء تناوب هایی که دارای گیاهان علوفه ای و صیفی جات بودند، دو تناوب (گندم- ذرت دانه ای میان رس- جو) و (گندم- سورگوم دانه ای کشت دوم – جو) به ترتیب با کارایی تولید 07/28 و 7/30 کیلوگرم در روز بهترین تناوب ها از این نظر بودند. بیشترین و کمترین کارایی مصرف آب مشاهده شده در این پژوهش معادل 54/1 و 1 کیلوگرم به ازاء هر متر مکعب به ترتیب مربوط به دو تناوب (گندم- سورگوم دانه ای کشت دوم – جو) و (گندم-آفتابگردان کشت دوم- جو) بود. کارایی استفاده از زمین در منطقه مطالعاتی دامنه ای از 58 تا 88 درصد داشت. کوتاهی زنجیره تناوب ها، اجرای تناوب های ناقص و اساسا فقدان تفکر "تناوب محور" موجب شده تناوب های زراعی در منطقه مطالعه از کارایی لازم برخوردار نباشند.