کال کریم: مدارکی از تولید سفال عبید در شمال غرب پشتکوه مشرف به ناحیه دیاله

منطقه ی شمال غرب پشتکوه در زمستان 1394 مورد بررسی های باستان شناسی قرار گرفت. این منطقه که در حوزه ی بخش چوار در شمال غرب استان ایلام است، از رشته دره هایی تشکیل شده که به سمت ناحیه ی دیاله ی در کشور عراق گشوده می شوند. چشم انداز ناهموار و کوهستانی منطقه برای کشاورزی نامناسب است، اما وجود مراتع غنی و گرمسیر بودن منطقه، باعث شده که بیشتر از آن به عنوان چراگاه زمستانی عشایر کوچ رو بهره برداری شود؛ از این رو در جریان 14 سال مطالعات باستان شناسی هیات بلژیکی در این منطقه، قبرستان های فراوانی از کوچ نشینان دوران مفرغ و آهن شناسایی و کاوش شده است. با این حال، تا پیش از بررسی های اخیر نمی دانستیم که آیا این منطقه در دوره ی پیش از تاریخ صرفا پذیرای احشام کوچ نشینان ساکن دشت های پیرامون بوده است یا از جنبه های دیگر نیز مورد توجه بوده است؟ هم چنین شناخت چندانی در مورد پیش از دوره ی مفرغ منطقه نداشتیم. یکی از نتایج غیرمنتظره بررسی های اخیر شناسایی محوطه ی کارگاهی کال کریم است. عمده مواد فرهنگی پراکنده در سطح کال کریم را ضایعات حاصل فرایند پخت و پز سفال ها تشکیل می دهد. در این محل که دور و مستقل از مراکز استقراری است، صرفا به پخت سفالینه ها پرداخته شده و شواهدی که دال بر تولید سفال در محل باشد، یافت نشد و احتمالا فرایند شکل دهی و تزئین سفال ها در محل دیگری انجام شده است. مطالعات گونه شناسی و سبک شناسی و مقایسات با مجموعه های سفالی مکشوف از مناطق پیرامون حاکی از این است که کال کریم قبل از دوره ی مفرغ شکل گرفته و نهشت های فرهنگی آن به دوره ی عبید 3-2 تعلق دارد و در چارچوب فرهنگ میان رودان در این زمان جای می گیرد. فراوانی و سهولت دسترسی به مواد سوختی مورد نیاز کوره های سفال پزی یکی از عوامل اصلی شکل گیری کال کریم در این منطقه ی دور افتاده از مراکز استقراری بوده است. در این شرایط آلودگی های محیطی حاصل فعالیت کوره ها نیز از زیستگاه ها دور شده است.