پژوهشی در داستان های طنز ادب فارسی با نظر به مولفه های تفکر فلسفی

هدف از این پژوهش، مقایسه مولفه های تفکر فلسفی در داستانهای طنز منتخب از متون کهن و معاصر ادب فارسی است. به منظور دستیابی به این هدف، یک داستان از کتاب مثنوی مولوی و یک داستان از کتاب طنز و شوخطبعی ملانصرالدین اثر عمران صلاحی گزینش و مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفتند. ملاک مقایسه، مولفه های تفکر فلسفی از دیدگاه لیپمن است که این مولفه ها در مراحل نخست پژوهش پس از مطالعه آثار لیپمن شناسایی و به سه گروه مولفه های تفکر انتقادی، خلاق و مراقبتی تقسیمبندی شدند. در گام بعد، به کمک روش «تحلیل محتوای قیاسی» و با توجه به چهارچوب نظری فراهمشده در بخش نخست، مولفه های تفکر فلسفی در شخصیتهای داستانها شناسایی و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که در بعد تفکر انتقادی، داستان گزینش شده از مثنوی (روباه و درازگوش در بارگاه شیر) غنای بیشتری داشته و حضور دو مولفه داوری صحیح و حساسیت به زمینه در این داستان، توان بیشتری در تقویت تفکر انتقادی به آن بخشیده است. در بعد تفکر خلاق و تفکر مراقبتی نیز داستان منتخب از طنز و شوخ طبعی ملانصرالدین (بزرگ شهر) ، به دلیل برخوردار بودن از مولفه هایی چون استقلال، نوآوری، آزمون گری، شگفتی و تخیل در بعد تفکر خلاق و مولفه های تفکر فعال و تفکر هنجاری در بعد مراقبتی، بستر مناسبی را در پرورش تفکر فلسفی فراهم میآورد. بنابراین، هر دو داستان به دلیل آنکه حاوی مولفه هایی در زمینه ابعاد گوناگون تفکر فلسفیاند، از توانایی لازم در پرورش این نوع تفکر برخوردار بوده و میتوان در حلقه های کندوکاو از آنها بهره برد.