تاثیر ریزجانداران افزاینده رشد بر برخی صفات رویشی و عملکرد دانه برنج (Oryza sativa L.) در مقادیر مختلف کود پتاسیم

افزایش و پایداری تولید برنج یکی از اهداف تولید این محصول در کشور می باشد که برای دستیابی به این هدف و بر اساس اصول کشاورزی پایدار رعایت نکات به زراعی از جمله استفاده مناسب و بهینه از کودهای شیمیایی و یا کاربرد کودهای زیستی به عنوان جایگزین و یا مکمل مناسب ضروری می باشد. همچنین، بهره گیری از نهاده های تجدیدپذیر مانند ریزجانداران افزاینده رشد (با توانایی تثبیت نیتروژن اتمسفری و محلول کردن ترکیبات نامحلول مانند فسفر و پتاسیم، تولید هورمون های رشد، آنزیم ها و اسیدهای آلی) به همراه سودمندی های اکولوژیکی بالا و آسیب های زیست محیطی پایین امری لازم است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات استعمال ریزجانداران افزاینده رشد بر بهبود برخی صفات رویشی و عملکرد دانه برنج (رقم ’طارم محلی‘) در مقادیر مختلف کود سولفات پتاسیم اجرا شد. آزمایش در یکی از مزارع زراعین واقع در شهرستان جویبار از استان مازندران به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح کود سولفات پتاسیم (0، 60، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار) به عنوان کرت اصلی و چهار سطح تلقیح ریشه گیاهچه برنج (شاهد، تلقیح نشاء تنها با باکتری Pantoea ananatis، تلقیح نشاء تنها با قارچ اندوفیت Piriformospora indica و تلقیح نشاء با قارچ و باکتری به صورت ترکیبی (به نسبت 50:50) ) به عنوان کرت فرعی بودند. در مرحله گرده افشانی صفات رویشی مانند ارتفاع بوته، تعداد کل برگ در کپه، شاخص سطح برگ، تعداد کل پنجه در کپه و روز تا مرحله گرده افشانی اندازه گیری شد. عملکرد دانه نیز در زمان رسیدگی برداشت با حدف اثر حاشیه ای در مساحتی معادل یک مترمربع ثبت گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده سطوح مختلف کود پتاسیم، تیمارهای تلقیح و اثر متقابل بین آن ها در تمامی صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک و پنج درصد معنی دار بود. با افزایش مصرف کود پتاسیم از صفر تا 120 کیلوگرم در هکتار، ارتفاع بوته از 1/142 تا 150 سانتی متر (6 درصد) ، تعداد کل پنجه در کپه از 2/9 تا 11 عدد (1/20 درصد) ، تعداد کل برگ در کپه از 2/64 تا 4/65 عدد (2 درصد) ، شاخص سطح برگ از 9/3 تا 6/5 (2/41 درصد) و عملکرد دانه از 8/448 تا 7/585 گرم در مترمربع (5/30 درصد) نسبت به شاهد افزایش معنی دار و تعداد روز تا گرده افشانی نیز از 6/57 به 2/56 روز (3/2 درصد) کاهش معنی داری نسبت به شاهد (بدون مصرف کود) نشان داد. اگرچه با افزایش بیشتر مصرف کود تا 180 کیلوگرم در هکتار مقادیر در صفات کمی بیشتر بود اما این اختلاف ها از لحاظ آماری معنی دار نبودند. علاوه بر این، تلقیح تنها با باکتری، تلقیح تنها با قارچ و تلقیح ترکیبی قارچ و باکتری به ترتیب باعث افزایش معنی دار 4/4، 1/4 و 4/3 درصدی ارتفاع بوته؛ 7/8، 7/8 و 7/22 درصدی تعداد کل پنجه در کپه؛ 8/2، 4/2 و 4/4 درصدی تعداد کل برگ در کپه؛ 1/13، 0/15 و 2/27 درصدی شاخص سطح برگ؛ 2/11، 2/11 و 4/19 درصدی عملکرد دانه و کاهش معنی دار 0/2، 0/2 و 3/3 درصدی روز تا گرده افشانی نسبت به شاهد (بدون تلقیح) شد. استفاده ریزجانداران مورد مطالعه به ویژه کاربرد ترکیبی آن ها به عنوان بهترین تیمار باعث بهبود تمامی صفات رویشی و عملکرد دانه برنج نسبت به شاهد شد. در زمان کاربرد ترکیبی قارچ و باکتری علاوه بر کاهش مصرف کود پتاسیم در حدود 55 کیلوگرم در هکتار (40 درصد) ، عملکرد دانه به مقدار 79 گرم در مترمربع (6/18 درصد) نسبت به شاهد افزایش معنی دار یافت. در مجموع، جهت نیل به کشاورزی پایدار به خوبی می توان از این ریزجانداران به تنهایی و یا به صورت ترکیبی در مقادیر کاهش یافته کود سولفات پتاسیم استفاده نمود.