بررسی سیستم¬های کشت ارگانیک و متداول تولید زیره سبز (Cuminum cyminum L.) در منطقه زاهدان

زیره سبز (Cuminum cyminum L.) از مهم¬ترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان و یکی از پرمصرف¬ترین گیاهان دارویی در ایران است. زیره سبز به¬صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391 در مزرعه¬ای واقع در منطقه حصاروئیه زاهدان به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از سموم شیمیایی در دو سطح شامل مصرف سموم (علف¬کش لینوران و آفت¬کش به¬صورت محلول روگور) و عدم مصرف سموم به¬عنوان عامل اول و سطوح مختلف کودی در چهار سطح، بدون مصرف کود، مصرف کامل کود گاوی، مصرف کود شیمیایی متعارف (NPK) و مخلوط 50 درصد کود گاوی و 50 درصد کود شیمیایی به عنوان عامل دوم در نظر گرفته شد. در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه¬های فرعی بوته، تعداد چتر بوته، تعداد دانه چتر، وزن هزار دانه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، عملکرد دانه، درصد و عملکرد اسانس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین مقدار صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در هر چتر به¬ترتیب با میانگین 1/44 سانتی¬متر، 3/8، 7/19 و 1/8 از تیمار مخلوط کود گاوی و کود شیمیایی به¬دست آمد. همچنین بیشترین مقادیر عملکرد اندام هوایی تازه، عملکرد اندام هوایی خشک، عملکرد دانه به¬ترتیب با میانگین 7/1756، 7/812، 7/488 و 7/254 کیلوگرم در هکتار در تیمار 50 درصد کود گاوی و 50 درصد کود شیمیایی به¬دست آمد. بیشترین مقدار درصد اسانس نیز از تیمار بدون استفاده از کود حاصل گردید. اثر مصرف سموم شیمیایی نیز بر هیچ یک از صفات مورد بررسی معنی¬دار نبود. مطالعه ضریب همبستگی برای گیاه زیره سبز نشان داد که عملکرد اندام هوایی و دانه زیره با تمام صفات مورد بررسی در این آزمایش همبستگی مثبت و معنی¬داری داشت.
مصرف کودهای دامی توام با کودهای شیمیایی قادر است از طریق افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی برای گیاه تاثیر مستقیم بر افزایش عملکرد کمی و محتوی اسانس زیره سبز داشته باشد. به¬طور کلی با توجه به نتایج به¬دست آمده در این آزمایش پیشنهاد می¬گردد که برای حصول بالاترین عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی زیره سبز مصرف کودهای دامی همراه با کودهای شیمیایی و بدون مصرف سموم شیمیایی به کشاورزان منطقه توصیه شود.