بازنمایی سینمای دینی در دو دوران سیاسی- اجتماعی

در این مطالعه با مفروض گرفتن فیلم به مثابه محصولی فرهنگی و کرداری گفتمانی تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیل گفتمان و نشانه شناسی گفتمانی، ضمن تحلیل شانزده فیلم از سینمای دینی پس از انقلاب ایران به این سوال پاسخ داده شود که سینمای دینی در طلیعه و عصر انقلاب و تثبیت نظام جمهوری اسلامی و دوران عدالت و ارزش گرایی (دهه هشتاد) چگونه بازنمایی داشته است؟ حدود اشتراک و افتراق آن چیست و هرکدام از این گفتمان ها سوژه دینی مطلوب خود را چگونه بازنمایی می کنند. نتایج این مطالعه گویای آن است که بازنمایی سینمای دینی در این دو دوره سیاسی – اجتماعی با یکدیگر تفاوت گفتمانی داشته است و هرکدام صورت بندی خاصی از مناسبات سوژه، دین و جهان پیرامونش را بازنمایی می کند. سوژه دینی گفتمان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس «قدسی انقلابی» و سوژه گفتمان بازگشت «مومنی مصلح و مکلف» است. در گفتمان بازگشت که تلاش دارد ارزش ها و اصول انقلاب اسلامی را احیا کند به صورت تامل برانگیزی شاهد پیوند دال ملی گرایی و دین داری و برآمدن قهرمانان زن در قامت سوژه دینی هستیم که مغایر با فضای گفتمانی موسوم به انقلاب و دفاع مقدس است. همچنین می توان گفت که اگر در گفتمان نخست سوژه قهرمان به نوعی با دفاع مقدس پیوند مستقیم یا غیرمستقیم دارد، در گفتمان بازگشت، شخصیت روحانی سوژه ای مرجع و قهرمان و مردمی بازنمایی می شود که گرچه به نظام سیاسی تعلق و دلبستگی دارد، اما همواره منتقد دستگاه بوروکراتیک و دولتی و همیار مردم است.