تاریخ گلبن خانان

با تجزیه اردوی زرین حکومت خانات کریمه پدید آمد. اگرچه در تاریخ های دوره های صفوی، نادری و قاجار به این حکومت اشاره هایی شده، اما اثری مستقل درباره آنان تالیف نشده است. تنها در اواخر دوره قاجار چند اثر درباره آنان ترجمه شد. یکی تنها به دوره پایانی آن حکومت می پردازد و دو اثر هم به کل تاریخ آن خانات. از این دو اثر یکی ترجمه کامل گلبن خانان به مترجم ، «سلیمان دنبلی» دست بنا نالملک در 1313 ق است و قسمت زیادی از اثر دیگر را هم آن، از گلبن خانان برداشت کرده است. سلیمان دنبلی کتاب را در 1273 ق ترجمه کرده و از تاریخ احمد جودت و نیز صبحی افندی هم بهره برده است. گلبن خانان کتابی است که خانات کریمه را از ابتدای آن حکومت تا انتهایش بررسی می کند. ترتیب کتاب براساس خا نهای کریمه است؛ یعنی کتاب با شرح دوران حاجی گرا یخان آغاز شده و با شاهین گرای خان و چند نفری که بعد از او تنها ظاهرا خان بودند، پایان می یابد. این کتاب را حلیم گرای به ترکی عثمانی نوشته است. او خود از نسل خان های کریمه بود و به بعضی از اسناد آن حکومت دسترسی داشت و حتی بعضی از وقایع پایان دوران آن حکومت را از پدر خود، که شاهد ماجرا بوده، نقل کرده است. ازاین جهت کتاب او اهمیت زیادی دارد. این کتاب در سال 1290 ق در استانبول در مطبعه عامره به چاپ رسیده است.