نگرشی نو در تعیین جو تابستانه ایران

ادعای نیاز به بروز رسانی تعریف فصول در نتیجه این واقعیت شکل گرفته است که در تعاریف هواشناختی و نجومی شرایط جو واقعی لحاظ نشده اند. در این پژوهش با بهره گیری از داده های بازکاوی شده دما، فشار تروپوپاوز و ارتفاع ژئوپتانسیل پایگاه مرکز ملی پیش بینی محیطی و مرکز ملی تحقیقات جو طی سال های 1948 تا 2016، مشخصه های زمانی فصل تابستان شامل زمان آغاز، اوج، دوام و پایان آن در گسترده ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج بر اساس شاخص مبتنی بر دما (شاخص فیزیکی) با آستانه 25 درجه سلسیوس و دوام 10 روزه، آغاز فصل تابستان در گسترده ایران را 11 خرداد و پایان آن را 5 مهر نشان داده است. بر اساس شاخص مبتنی بر تغییرات فشار سطح تروپوپاوز (شاخص دینامیکی) با آستانه فشار کمتر از 120 هکتوپاسکال و دوام ده روزه، آغاز فصل تابستان 14 خرداد و پایان آن 9 مهر می باشد. نتایج ارزیابی بر اساس شاخص مبتنی بر تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 هکتوپاسکال (شاخص همدید؛ استقرار ناوه پارسی) با آستانه 50 متر و دوام ده روزه نیز آغاز و پایان فصل تابستان در گستره ایران را به ترتیب 30 اردیبهشت و 24 شهریور نشان داد. میانگین سالانه طول دوره فصل تابستان بر اساس شاخص های فیزیکی، دینامیکی و همدیدی، به ترتیب 134، 120 و 119 روز برآورد گردید. تحلیل وردایی های زمانی با آزمون های تاو کندال و آزمون نموداری من-کندال دنباله ای نشان داد که فراوانی روزهای استیلای جو تابستانه بر گستره ایران بر اساس شاخص فیزیکی از روند افزایشی معنی دار برخوردار است. بر این اساس جو تابستانه میل بر آغازگری زودتر و پایان پذیری دیرتر دارد. ضریب همبستگی تاو 0. 39 و روندی افزایشی کاملا معنادار سری زمانی متوسط میانگین منطقه ای دماهای تابستانه دوره 69 ساله بیانگر تغییر اقلیم حرارتی در منطقه است. شاخص های دینامیکی و بویژه همدید برعکس شاخص فیزیکی روند کاهشی استیلای جو تابستانه را نشان می دهند.