بررسی ساختاری آثار گنجینه جیحون

این نوشتار تلاش دارد با بررسی آثار «گنجینه جیحون» به گونه شناسی این مجموعه و نشانه شناسی بن مایه های هنری آن بپردازد. مهم ترین اهداف این پژوهش بررسی فن آوری ساخت و تزیین آثار گنجینه جیحون، دسته بندی آن ها بر پایه کاربرد و پی جویی معنای اسطوره ای و کهن الگویی بن مایه های هنری آن است. پژوهشگران، این دست ساخته ها را حاصل هنر بومی ایران می دانند که از درآمیختن تجربه ساکنان فلات ایران با هنر فرهنگ های هم جوار (میان رودان، اورارتو، مصر و هند) و هنر اقوام مهاجر آسیایی شکل گرفته است. گستره تاریخی آثار موزه ای بررسی شده، میانه دوره هخامنشی (سده های پنجم و چهارم پ. م) را در برمی گیرد. رویکرد این پژوهش تاریخی باهدف توسعه ای، مقایسه تطبیقی ساختار اشیاء برای تبیین گونه شناسی و دسته بندی فرمی آن ها، بررسی فن شناختی آثار و نیز نشانه شناسی بن مایه های به کاررفته در این مجموعه بوده است. در بررسی این اشیاء از دید کاربرد دستکم به 22 گونه متفاوت برمی خوریم: نمونک ارابه ، پیکره، درپوش، دسته ظرف، نمونک اسب، آرایه پوشاک، نیم تاج، گوشواره، گردن بند، آویز، دستبند و بازوبند، انگشتری، لوحه آیینی، پوشش سپر، نیام شمشیر، تنگ، کاسه، جام ماهی گون، بست لگام، میله، مهر و سکه. این اشیای زرین و سیمین با فن آوری هایی همچون ریخته گری (قالب گیری) ،قلم زنی و چکش کاری، پرچ کردن و لحیم کاری ساخته شده اند. بر روی آثار این گنجینه پنج دسته نقش مایه (انسانی، جانوری، برساخته، گیاهی و هندسی) دیده می شود که با الگوهای آشنای هنر رسمی، فرا نژادی و تلفیقی پا گرفته در دربار هخامنشی همسانی کامل دارند. نشانه شناسی نقش مایه های این مجموعه نشان از کارکرد آیینی و درباری و خاستگاه ایرانی این آثار دارد.