مطالعه دگرسانی، کانه زایی و سیالات درگیر در کانسار روی-سرب حوض سفید (ایران مرکزی)

کانسار روی-سرب حوض سفید در 17 کیلومتری شمال شرق شهرستان اردکان در زون ایران مرکزی واقع شده است. سنگ میزبان این کانسار، سنگ های کربناته دولومیتی شده با سن کرتاسه پایین است. در این محدوده سه واحد سنگی عمده وجود دارد. پایین ترین واحد سنگی، سازند سنگستان است و عمدتا شامل شیل و سیلتستون با میان لایه های کالک آرنایت می باشد. سازند سنگستان توسط دولومیت و سنگ آهک دولومیتی و آنکریتی سازند تفت پوشیده می شود. سازند آبکوه شامل سنگ آهک چرتی و سنگ آهک رسی به همراه سنگ آهک ریفی توده ای است که بر روی سازند تفت قرار گرفته است. قرارگیری سنگ میزبان کانسار در افق چینه ای کربناته کرتاسه پایین به همراه شواهد زمین شناسی دیگر، موید این مطلب است که این کانسار در ابتدا در شرایطی مشابه با کانسارهای نوع دره می سی سی پی شکل گرفته است. از جمله این شرایط می توان به وجود توالی های تبخیری و کربناته، به ویژه افق های دولومیتی شده گرمابی، نبود و یا عدم تاثیر توده های آذرین و وجود گسل های مهم و کنترل کننده اشاره نمود. کانسنگ اولیه کانسار از نوع سولفیدی و شامل اسفالریت، گالن و پیریت است. کانسنگ سولفیدی اولیه در نتیجه قرارگیری در شرایط اکسیدان سطحی و تحمل دگرسانی به کانسنگ غیرسولفیدی تبدیل شده است. در نتیجه کانی های سولفیدی اولیه به کانی هایی نظیر همی مورفیت، اسمیت زونیت، سروزیت و انگلزیت تبدیل شده اند. کانسنگ غیرسولفیدی که در توالی های دولومیتی شده، در محل درزه ها و شکستگی های ساختاری تشکیل شده اند، در بسیاری از موارد دارای بافت کلوفرم هستند. بنابراین می توان پذیرفت که این نوع کانسنگ تحت تاثیر سیالات گرمابی دما پایین تشکیل شده است. دو نوع سیال درگیر در رگه های کربناته حضور دارند (نوع اول (I) میانبارهای تک فازه آبگین، نوع دوم (II) میانبارهای دو فازه آبگین (L+V) ) و بر اساس مطالعات دماسنجی سیالات درگیر، دمای همگن شدن بین 150 تا 260 درجه سانتیگراد است. شوری سیالات پایین تا متوسط است (33/0 تا 26/14 درصد وزنی معادل نمک طعام). مکانیسم اصلی نهشت، گرمایش ناشی از کاهش فشار تا جوشش یک سیال با میزان دی اکسید کربن کم (62/0تا 98/0 گرم بر سانتیمتر مکعب است) می باشد. شواهدی از قبیل عدم یکنواختی درجه پرشدگی سیالات درگیر و وجود نمونه هایی از حفرات دارای سیال غنی از فاز بخار، بیانگر جوشش موضعی سیال کانه دار در محل شکستگی ها و گسل ها می باشد.