عصر تصویر بی حجابی و بی حجابی اجباری بررسی وضعیت تصویر بی حجابی در دوره پهلوی دوم

درباره مواجهه جامعه ایران با پدیده حجاب (به خصوص حجاب زنانه) ، دو دیدگاه به ظاهر متفاوت وجود دارد؛ اول مقاومت مردم در برابر بی‏حجابی اجباری (کشف حجاب) در دوره رضاخان پهلوی و دوم مطابق با برخی از دیدگاه ها، واکنش به حجاب اجباری یا قانون حجاب در دوره جمهوری اسلامی. در دوره اول، در ذیل سیاست‏های «تجدد آمرانه» غربی، بی‏حجابی و در دوره دوم حجاب امری تحمیلی محسوب می‏شود. بین این دو دوره، حکومت 37 ساله پهلوی دوم قرار دارد که به‏رغم استمرار سیاست‏های تحمیل بی‏حجابی، کمتر مورد تحلیل قرار گرفته است. تحمیل بی‏حجابی در این دوره، برخلاف دوره پهلوی اول، مستقیما در صحنه واقعی اجتماعی نبود، بلکه از طریق گسترش تصاویر رسانه‏ای و تبلیغاتی و تاثیر بر ناخودآگاه ذهن کنشگران اجتماعی صورت گرفت. به‏علاوه، این سیاست‏ها از دهه 1340 با طرح توسعه سرمایه‏داری پیوند ‏خورد. در این مقاله، برای بیان ویژگی تصویری بی‏حجابی، از تعبیر «تصویر بی‏حجابی» استفاده شده است. این تصویر از اندام زنانه یا مردانه عمدتا تحت تاثیر صنایع سینما و موسیقی پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. پیش از آن، آشکار شدن تصاویر بی‏حجاب از اندام زنانه یا مردانه چندان رایج نبود یا حداقل نشانه تجدد، ترقی و شخصیت تلقی نمی‏شد. در مقاله حاضر، با استفاده از نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و چارچوب روشی صنعت فرهنگ، که در نیمه دوم قرن بیستم صورت‏بندی شد، به بررسی وضعیت تصویر بی‏حجابی و تاثیر سیاست‏های پهلوی دوم بر آن خواهیم پرداخت. در نتیجه‏گیری، اولا اشاره خواهیم کرد که توجه به ویژگی تصویری تحمیل بی‏حجابی، که از دوره پهلوی دوم شروع شد، می‏تواند دو دیدگاه به ظاهر متضاد درباره واکنش جامعه ایران به حجاب را توضیح دهد. ثانیا، با توجه به استمرار تصاویر رسانه‏ا‏ی در دوره جمهوری اسلامی، پژوهش درباره منازعه تصویر باحجاب تصویر بی‏حجاب ضرورت دارد.