محوطه ها و استقرارهای پارتی شمال و شمال غربی استان لرستان.

شهرستان های سلسله و دلفان در شمال و شمال غربی استان لرستان، از نظر فراوانی و پراکندگی محوطه ها و بقایای مربوط به دوره ی پارتی دارای اهمیت ویژه ای هستند. منطقه ی مورد مطالعه در حدفاصل کوه های سفیدکوه و گرین واقع شده است که بخشی از زاگرس مرکزی به حساب می آید و سیمای محیطی آن شامل دره ها، دشت های میان کوهی و کوهستانی با مساحتی بالغ بر 4000 کیلومترمربع است. در نتیجه بررسی باستان شناختی و براساس داده های سطحی درمجموع تعداد 519 اثر و مکان باستانی از دوره ی پارینه سنگی تا دوره ی اسلامی متاخر در این منطقه شناسایی شد که تعداد 307 محوطه از آن ها دارای بقایایی از دوره ی پارتی بودند. تاریخ گذاری این محوطه ها عموما براساس داده های سفالی (کلینکی، منقوش، لعاب دار و ساده ی معمولی) انجام گرفته است و نتایج به دست آمده از بررسی های باستان شناختی به افزایش استقرارهای پارتی و نیز شیوه های گوناگون معیشتی آن ها اشاره دارد که با کاوش در محوطه های کلیدی می توان مدارک بسیار مهمی را برای بازسازی معیشت اقتصادی و شیوه ی زندگی ساکنان آن ها به دست آورد. روش پژوهش در این مقاله به صورت میدانی، شامل بررسی سیستماتیک منطقه ی مورد مطالعه در نمونه برداری مواد فرهنگی، و همچنین در مطالعات کتابخانه ای استفاده از گزارش ها، کتب و مقالات منتشر شده در زمینه ی استقرارهای دوره ی اشکانی است. علاوه بر این، در این مقاله سعی شده است به پرسش هایی از قبیل؛ نحوه ی پراکنش استقرارها در دوره ی پارتی در این مناطق چگونه بوده است؟ دلایل افزایش استقرارهای پارتی نسبت به دوره های قبل و بعد از آن در این مناطق چه می تواند باشد؟ علت فقدان استقرارگاه های بزرگ مربوط به دوره ی پارتی در این مناطق را چگونه می توان توجیه کرد؟ پاسخ داده شود. با مطالعات انجام شده در طی بررسی مشخص گردید پارتیان در این مناطق حضوری مستمر و پررنگ داشته اند و بیشتر استقرارهای مربوط به این دوره به شکل واحدهای روستایی نسبتا کوچک بوده اند و شواهدی از مراکز شهری شناسایی نشد گرچه فقدان این گونه استقرارها را می توان باوجود استقرارگاه های بزرگتری در سایر مناطق زاگرس مرکزی توجیه نمود. افزایش محوطه ها در دوره ی پارتی در این منطقه هم می تواند نشانگر تغییرات جمعیتی یا تغییر الگوی پراکنش استقرارها نسبت به دوره های قبل و حتی بعد از این دوره باشد.