بررسی تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی برخی از جمعیت های پونه‎سا گربه‎ای (Nepeta cataria L.) با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD و روش GC/MS

پونه‎سا گربه‎ای (Nepeta cataria L.) ، یک گیاه دارویی، اسانس‎دار و معطر متعلق به خانواده نعناعیان است که به‎نام نعناع گربه‎ای معروف است. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی قسمتی از ژرم‎پلاسم پونه‎سا گربه‎ای با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD و روش GC/MS بررسی شد. اندام‎های هوایی این گیاه از رویشگاه‎های مختلف جمع‎آوری و بعد به‎دور از نور خورشید خشک شد. استخراج DNA به‎روش CTAB انجام گردید. از 11 آغازگر تصادفی RAPD برای واکنش PCR استفاده شد. 15 جمعیت مورد بررسی براساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه‎ای و تجزیه به مولفه‎های اصلی به‎ترتیب در چهار و پنج گروه قرار گرفتند. از 15 جمعیت جمع‎آوری شده، 8 جمعیت مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار گرفت. استخراج اسانس با روش تقطیر با آب و با کلونجر انجام شد. تعداد 27 ترکیب از اسانس همه جمعیت‎ها شناسایی شد. براساس نتایج حاصل از GC/MS، 100% ترکیب های اسانس در جمعیت‎های سیرچ، محمدآباد مسکون، سقدر2، دلفارد2 و میجان2 شناسایی شد. در نمونه‎های دهبکری، دلفارد1 و سقدر1 به‎ترتیب 94. 84%، 99. 8% و 96. 6% ترکیب های اسانس شناسایی شد. سه ایزومر نپتالاکتون بخش عمده ترکیب های اسانس را تشکیل ‎دادند. بتا-کاریوفیلین، کاریوفیلین اکساید، بتا-پینن و آلفا-پینن نیز از ترکیب های اصلی اسانس بودند. براساس تجزیه خوشه‎ای بر روی داده‎های GC/MS، جمعیت‎های مورد نظر در 3گروه طبقه‎بندی شدند. مقایسه ترکیب‎های تشکیل‎دهنده اسانس در جمعیت‎های مطالعه شده نشان داد که اسانس این 8 جمعیت از لحاظ کمی و کیفی با هم متفاوتند که این امر می‎تواند ناشی از تفاوت‎های اکولوژیکی مناطق رویش این جمعیت‎ها مانند تفاوت رطوبت، دما و ارتفاع از سطح دریا و یا سایر عوامل خاکی، جغرافیایی و ژنتیکی باشد.