ارائه چارچوب ریخت‏ شناسانه دیده‏ بانی فرهنگی با کاربست مفاهیم آینده‏ پژوهی

در جمهوری اسلامی ایران، بالندگی فرهنگ و مراقبت از آن مورد تاکید قرار دارد و در این عرصه آنچه مهم جلوه می نماید، کاربست مفاهیم آینده پژوهانه در فعالیت های دیده بانی فرهنگی است. چرا که دیده بانی فرهنگی متضمن «پویش نشانه های تحولات فرهنگی» ، «شناسایی بهنگام موضوعات پیش برنده و بازدارنده فرهنگی» ، «پایش و مسئله‏ شناسی فرهنگی» و «پشتیبانی از آینده‏ نگاری و سیاستگذاری فرهنگی» است؛ مفاهیمی که در فعالیت‏ های موسوم به رصد فرهنگی در کشور، آنچنان که باید، مورد توجه قرار نگرفته‏ اند. در پژوهش حاضر، با تبیین مولفه‏ های کلیدی دیده‏ بانی و همچنین مختصات فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران، چارچوب ریخت‏ شناسانه دیده‏ بانی فرهنگی ارائه شده است تا بستری برای فعالیت‏ های دیده‏ بانی سازمان‏ های فرهنگی فراهم آورد. پژوهش حاضر، روش ریخت‏ شناسی که روشی کیفی است را به‏ کار گرفته است؛ تحلیل ریخت‏ شناسانه برای ساختاردهی موضوعات چندبعدی و غیرکمی کاربرد دارد و بر فضای پارامترها و وضعیت‏ های آن‏ ها- به جای تاکید بر روابط علی - تاکید دارد. مطابق روش مذکور، با کاوش ادبیات (متن‏ کاوی) و تشکیل گروه خبره 5 نفره و گفتگوهای تخصصی، 15 پارامتر برای چارچوب ریخت‏ شناسانه دیده‏ بانی فرهنگی طراحی شده است و وضعیت‏ های آن‏ ها ذیل پارامترهای محتوا و کارکرد (سطوح فرهنگ، عناصر فرهنگ، بافتار پویش، ابعاد و مولفه‏ های کلیدی، محصولات و خروجی‏ ها و کارکرد پشتیبانی) و پارامترهای قالب (نوع انجام فعالیت، گام‏ های اصلی، دامنه، رویکرد انجام، تناوب انجام، افق زمانی، منابع، روش کلی و کاربر) ارائه شده است. زمینه ریخت‏ شناسانه دیده‏ بانی فرهنگی به منظور انتخاب مسیرها برای انجام دیده‏ بانی فرهنگی، گزینه‏ هایی را بر اساس پارامترها و ارزش‏ ها ارائه می‏ کند. انتخاب این گزینه‏ ها به اهداف مد نظر و نیازهای کاربران بستگی دارد.