بررسی ارتباط فرآیندهای فرسایش بارانی با درصد شیب و محتوای رطوبتی پیشین در خاک های منطقه نیمه خشک

فرسایش بارانی نقشی مهم در تخریب خاک سطحی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک ایفاء می کند. فرسایش ناشی از قطرات باران عامل عمده تخریب خاک مانند تراکم و مقاومت خاک و هدررفت خاک سطحی است. این پژوهش به منظور ارزیابی اثرات فرسایش بارانی بر هدررفت پاشمانی خاک، تراکم خاک و مقاومت سطح خاک تحت تاثیر درجه شیب و محتوای رطوبت پیشین در خاک های مختلف انجام شد. در این راستا شش نوع بافت خاک (رس، سیلت، لوم رسی، لوم سیلتی، لوم شنی و شن) در معرض بارانی با شدت 40 میلی متر بر ساعت به مدت 15 دقیقه در چهار درجه شیب (صفر، 10، 20 و 30 درصد) و چهار سطح محتوای رطوبت پیشین (هواخشک، یک چهارم اشباع، نیمه اشباع و اشباع) قرار گرفت. مجموعا تعداد 288 جعبه خاک به ابعاد 35 سانتی متر × 25 سانتی متر با آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری (01/0p<) بین خاک ها از نظر مقدار فرسایش پاشمان، تراکم خاک و مقاومت سطح وجود داشت. در میان شش بافت خاک مورد پژوهش، خاک با بافت سیلت بالاترین میانگین فرسایش پاشمان (93/1574 گرم بر متر مربع بر ساعت) ، تراکم خاک (43/17 درصد) و نسبت مقاومت خاک (53/10 بدون بعد) را داشت و خاک با بافت شن کم ترین میانگین فرسایش پاشمان (37/437 گرم بر متر مربع بر ساعت) ، تراکم خاک (25/0 درصد) و نسبت مقاومت خاک (66/2 بدون بعد) را نشان داد. همچنین همبستگی معنی داری بین فرسایش پاشمان، تراکم خاک و نسبت مقاومت خاک با برخی ویژگی های خاک شامل درصد شن، درصد سیلت، میانگین هندسی قطر ذرات، چگالی ظاهری، هدایت هیدرولیکی اشباع و کربنات کلسیم معادل مشاهده شد. نتایج این پژوهش می تواند در مدیریت منابع آب و خاک به ویژه در اراضی شیب دار با خاک های حساس به فرسایش ناشی از قطرات باران استفاده شود.