مفهوم و قلمرو جرایم سازمانی افته در قانون مجازات اسلامی(مصوب 1392 )

به رغم توجه محافل حقوقی و جرم شناسان به بحث جرایم سازمان یافته در سال های اخیر و نیز امضا سند پذیرش کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان یافته موسوم به پالرمو در سال 2000 توسط ایران، نظام تقنینی رویکرد دقیق و منسجمی در قبال تعریف و جرم انگاری این دسته از جرایم نداشته است و تا کنون نیز سند الحاق به کنوانسیون را به رغم تصویب لایحه در مجلس، فرایند نهایی تصویب را طی ننموده است. مفهوم سازمان یافتگی یا ارتکاب گروهی در ارتکاب جرم تا قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بدون اینکه تعریفی از آن صورت گرفته باشد در قوانین خاص بکار برده و درباره گروه، هدایت، اداره و یا رهبری گروه مجرمانه رویکرد تشدید مجازات مد نظر قرار داده بود. به جز مواردی که قانونگذار بطور خاص به تشدید مجازات در این موارد پرداخته باشد عملا این نوع از جرایم به طور مستقل مورد جرم انگاری واقع نشده و تنها مشمول تشدید مجازت در ماده 45 قانون مجازات اسلامی سابق در مورد سر دسته می گردید. در قانون جدید انتظار می رفت که قانونگذار علاوه بر ارائه تعریفی دقیق از ماهیت این جرایم مجازات هایی را برای عضویت در این سازمان ها در نظر بگیرد اما در عمل قانو نگذار در ماده 130 تنها به تشدید مجازات سر دسته گروه مجرمانه پرداخته است و تعریف جرم سازمان یافته همچنان با ابهام مواجه است و علاوه بر آن عدم پیش بینی مجازات برای نفس عضویت در سازمان مجرمانه تکلیف معاونت و شروع به جرم در مورد این جرایم را نیز با ابهام مواجه می سازد. در واقع به پیروی از دیدگاه مسئولیت کیفری فردی مرتکبان این دسته از جرایم در سازمان مجرمانه تنها برای اعمال قابل انتساب به خود از حیث مباشرت یا معاونت یا سبب قابل مجازات هستند و در مورد سایر اعمال ارتکابی توسط سایر اعضا یا عضویت در چنین سازمانی (به جز موارد حصری) مسئولیتی نخواهند داشت.