اثر نوع حاصلخیزکننده خاک و کشت مخلوط شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) و اسفرزه (Plantago psyllium L.) بر شاخص های رشد گیاه اسفرزه با استفاده از روش تجزیه عامل

به منظور بررسی اثر نوع کود و کشت مخلوط ردیفی با شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه (Plantago psyllium L.) ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 1392 اجرا گردید. در این آزمایش فاکتور اول در چهار سطح که شامل کشت خالص اسفرزه، شنبلیله: اسفرزه (1:2) ، شنبلیله: اسفرزه (1:1) و شنبلیله: اسفرزه (2:1) و فاکتور دوم در سه سطح کودی (کود گاوی، کود تلفیقی، کود شیمیایی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. آنالیز داده ها با استفاده از روش تجزیه عامل منجر به انتخاب چهار مولفه جدید شد مولفه پنجم دارای ارزش ویژه 981/0 بود و به همین دلیل در آنالیز داده ها و تفسیر نتایج در نظر گرفته نشد. مولفه های استخراج‍شده با روش کوارتی مکس چرخش یافتند تا بیشترین وزن مولفه روی یک عامل قرار گیرد مولفه های اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب دربرگیرنده 1/31، 22 ، 3/18 و 3/8 درصد تغییرات (واریانس) در کل داده های گیاه اسفرزه بودند و هر سه مولفه در مجموع حدود 7/79 درصد از تغییرات (واریانس) داده ها را به خود اختصاص دادند. همان گونه که در نتایج این تحقیق بیان شد، عامل اول بیشترین تاثیر را به صورت مستقیم بار 971/0، 967/0 و 762/0 درصد به ترتیب روی عملکرد موسیلاژ، موسلاژ و فاکتور تورم داشت. عامل دوم نیز با بار عاملی 93/0، 927/0 و 77/0 درصد از به ترتیب بر روی صفات تعداد شاخه فرعی، وزن هزار دانه و طول سنبله داشت و اما عامل سوم بیشتر اثر بازدارندگی و بار منفی بر عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیک با بار عاملی 902/0-، 884/0- و 837/0- درصد دارا بود. در خصوص عامل چهارم نیز تنها با بار عاملی 973/0 درصد بر تعداد سنبله در بوته داشت. این امر بیانگر تاثیر مثبت و معنی دار عامل دوم در این تحقیق بود. بر اساس نتایج این آزمایش استفاده از کود تلفیقی در برهمکنش با کشت مخلوط شنبلیله و اسفرزه می‎تواند در افزایش مزیت نسبی کشت مخلوط موثر باشد و به لحاظ کاهش مصرف کودهای شیمیایی می تواند در حفاظت از محیط زیست اهمیت داشته باشد.