بازتاب گوان - یین چینی در حالت ها و عناصر تصویری نگارگری مکتب هرات دوره تیموری*

ایران و چین در طول تاریخ، ارتباطات و تعاملات دیرینه ای را با همدیگر تجربه نموده اند. مهم ترین ارتباطات در دوران ساسانیان پیش از اسلام، عباسیان، ایلخانیان و تیموریان در دوران اسلامی به وقوع پیوسته است. ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود، رابط بین شرق و غرب عالم بوده و سهم عمده ای در ارتباط چین با دنیای غرب داشته است. اوج ارتباط فی مابین مربوط به دوران نوادگان تیمور می گردد به واسطه ارتباطات سیاسی، تجاری و فرهنگی، هنر تصویری و عناصر وابسته به آن نیز دستخوش تغییر و دگرگونی شده اند. ایران در این دوره از عناصر طبیعت گرایانه، تزئینی و نقش مایه های چینی تاثیر پذیرفته است. در مطالعه بخشی از این آثار در توپقاپی استانبول شخصیت مذهبی چینی به نام گوان – یین که چون الهه ای موردتوجه چینیان بوده، در نقاشی ها حضور پیدا می کند. سوال اصلی تحقیق آن است که آثار روبرداری شده از اصل چینی که در توپقایی استانبول واقع هستند، آیا در آثار معاصر خود (سده دهم هجری قمری، سده پانزدهم میلادی) در هرات تاثیر گذارده اند؟ و اگر تاثیرگذار بوده اند، دلالت ها و شواهد آن در اجزاء و عناصر کدام‏ها هستند؟ فرضیه پژوهش بر این است که تصویر شخصیت مذهبی گوان – یین بر نقاشی دوره تیموری – مکتب هرات – ازلحاظ حالت و عناصر، تاثیر گذارده است. هدف تحقیق آن است که با معرفی گوان – یین و تصاویر وابسته به آن، نمونه آثار انجام شده در مکتب هرات را به لحاظ تاثیرپذیری بررسی نماید. مقاله با روش توصیفی به تطبیق آثاری منتخب از هرات و نمونه های موجود چینی در مجموعه توپقاپی استانبول، می پردازد. نتیجه تحقیق آن است که آثار موجود در توپقاپی که با تاثیرپذیری از گوان – یین چینی خلق شده اند، بر نمونه هایی از نقاشی دوره تیموری – مکتب هرات – ازلحاظ حالت و عناصر، تاثیر گذارده اند. هنرمندان ایرانی در هنر تصویری خود از شخصیت مذهبی چینی در حالت و عناصر، بدون توجه به مفاهیم مذهبی آن، صرفا از تصویر، تاثیر پذیرفته اند.