نسخه ای کهن از تفسیر ابونصر حدادی؛ مدخلی بر شناخت خوشنویسی و تذهیب عصر غزنویان

بخشی از یک تفسیر فارسی قرآن به نام معانی کتاب الله و تفسیره المنیر از ابونصر محمدبن احمد بن حمدان بن محمد حدادی که در سال 484 ق به دست عثمان بن حسین وراق غزنوی کتابت و تذهیب شده یکی از معدود تفاسیر کهن فارسی به شمار می رود که حاوی رقم و اطلاعاتی از حامی نسخه است و از رابطه کاتبش با دربار غزنویان پرده برمی دارد. از این کاتب قرآن دیگری به قلم کوفی در کتابخانه آستان قدس رضوی به جامانده که الگوی چند کاتب عصر غزنویان بوده است. این نوشتار به روش تاریخی توصیفی، به بررسی ویژگی های خوشنویسی و تذهیب کتابت این نسخه به هدف شناخت سنت های کتابت و کتاب آرایی عصر غزنویان اختصاص دارد. در نتیجه این بررسی مشخص می شود خط به کاررفته در متن این نسخه نوعی کوفی مسطح است که با تکیه بر حرکات افقی، عمودی، و مورب کتابت شده و مشابه آن در چند نسخه قرآن دیگر نیز وجود دارد که نشان دهنده رواج گسترده این سبک در سده پنجم هجری است. به علاوه انواع خطوط به کاررفته در این نسخه نشان می دهد وراقان غزنوی علاوه بر کوفی مسطح از کوفی شکسته، ثلث، و حتی کوفی اولیه نیز استفاده می کرده اند. همچنین در زمینه تذهیب مشخص می شود طراحی نقوش و عناصر اصلی خاصه ترنج ها بر مبنای اشکال اولیه دایره و مستطیل است و نقوش هندسی گره سازی شده برای سطوح بزرگ و اسلیمی برای زمینه نوشته ها کاربرد دارد.