نقش پیامبر (ص) در اسباب نزول آیات قرآن کریم

اسباب نزول از دانش‏های علوم قرآنی است که درباره زمینه‏ها و مقتضیات نزول آیات و سوره‏های قرآن بر رسول خدا بحث می‏کند. به طور طبیعی وظیفه نقل اسباب نزول بر عهده صحابیانی بوده که شاهد نزول و ابلاغ وحی توسط پیامبر بوده اند. اینکه رسول خدا ص در بیان اسباب نزول چه جایگاهی دارد سوالی است که تاکنون به آن پرداخته نشده و مقاله حاضر به روش تحلیل و توصیف در صدد پاسخ به آن است. نتیجه بررسی نشان می دهد که در مورد همه آیات دارای سبب نزول، رسول خدا همواره یک طرف ثابت جریان سبب نزول بوده اند و به طور طبیعی معنا ندارد که رسول خدا ناقل سبب نزول باشد. نقل اسباب نزول آیات قرآن شان و وظیفه اصحاب پیامبر، یعنی شاهدان نزول و ابلاغ وحی می باشد. با این حال فرض روایت سبب نزول آیاتی از قرآن توسط پیامبر هم امکان دارد و هم به صورت محدود گزارش شده است. همچنین از آنجا که نزول وحی امر غیبی است و اصحاب پیامبر اغلب بر ابلاغ وحی واقف می شدند نه نزول وحی، گاه تلاوت رسول خدا ص را با نزول اشتباه گرفته درباره آن تعبیر نزول به کار می بردند، این خطا سبب شده که بعضی از متاخران نظریه بی اساس تکرار نزول آیات را مطرح کنند. ادعای مقاله آن است که در همه مواردی که رسول خداص آیه یا آیاتی از قرآن را درباره ماجرایی یا افرادی قرائت کرده باشند، تطبیق و قرائت رسول خدا می تواند به منزله نزول دوباره آیه شریفه به شمار آید.