کرانه های جنوبی رود ارس در گذر زمان با نگاهی بر پراکنش فضایی و زمانی استقرارها

عوامل جغرافیایی و طبیعی، مخصوصا رودخانه ها و کوه ها، همیشه چه در پیش از تاریخ، و چه در دوران تاریخی و معاصر که انسان قادر به تغییر و کنترل شرایط و عوارض جغرافیایی است نقش بسیار مهمی در شکل دهی استقرارها، روابط بین منطقه ای و فرا منطقه ای بازی کرده است. این عوارض در طول تاریخ گاهی تسهیل کننده روابط یا مانع و سدی برای ارتباط بین جوامع بوده اند. رودخانه ارس در شمال غرب ایران یکی از این عوامل جغرافیایی است که هنوز نقش آن در شکل دهی استقرارها و برهم کنش های منطقه ای و فرامنطقه ای در طول تاریخ بر ما پوشیده است و هیچ گاه کرانه های آن به صورت روش مند مورد مطالعات باستان شناختی قرار نگرفته است. در این راستا، در بهار سال 1392 به مدت دوماه بخشی از حوضه جنوبی این رودخانه به صورتی روشمند بررسی پیمایشی شد تا درک دقیق تری از چشم انداز جغرافیایی و فرهنگی آن به دست بیاید. مقاله پیش رو به توصیف این پروژه و ارائه دستاوردهای مقدماتی آن خواهد پرداخت. در نتیجه این بررسی، 50 محوطه باستانشناختی از بازه زمانی نوسنگی تا دوره قاجار شناسایی و ثبت شد. نتایج این بررسی نشان می دهد که رود ارس اگرچه در برخی از دوره های تاریخی یک مرز سیاسی طبیعی بوده است، اما بیشتر از آنکه مانعی طبیعی برای برقراری تعاملات فرهنگی و اقتصادی و سیاسی باشد، تسهیل کننده حرکت های جمعیتی و روابط فرهنگی بین منطقه ای بوده است.