دوره ‏بندی شعر معاصر تاجیک: از روشن گری تا استقلال (1870-2015م)

ماوارءالنهر درمقام نخستین وطن اقوام آریایی‏نژاد پیوسته در تاریخ ادب فارسی حضوری برجسته داشته است. پس از تشکیل دولت صفویه در ایران و ازبکان شیبانی در بخارا در سده پانزدهم میلادی، سرنوشت سیاسی دو منطقه از یکدیگر جدا شد؛ اما تا اشغال این منطقه از سوی تزار روسیه در سده نوزدهم، روابط فرهنگی مردمان دو سوی جیحون کمابیش ادامه داشت. نهضت بیداری با حضور روسیه و اشغال منطقه زبانه کشید و بعدتر در قامت تجددگرایان شعله‏ور شد. تجددگرایان با پیروزی احزاب کمونیسم، برای رسیدن به آرمان‏های خود به دامان آن خزیدند. با تشکیل پنج جمهوری شورایی از دل ویرانی‏های خانات منطقه، تاجیکان در سال 1924 صاحب حکومت شدند. آنها طی نزدیک به هفت دهه در بستر ادبیات شورایی به آفرینش ادبی دست یازیدند؛ اما با استقلال در سال 1991 بار دیگر به آغوش مام وطن تاریخی بازگشتند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی دوره‏بندی تحولات شعری تاجیکان از شروع نهضت بیداری تا استقلال منطقه در بستر نظریه تاریخ ادبیات است. پس از بررسی دوره‏بندی‏های صورت پذیرفته و نقد مبانی فکری آنها الگوی نگارنده در این زمینه پیشنهاد شده است. به نظر می رسد این الگو تاثیر مستقیمی در نگارش جریان‏شناسی شعر معاصر تاجیک داشته باشد و بتواند در معرفی میراث آن به فارسی‏زبانان جهان نقش موثری ایفا کند.