اعراب گذاری احادیث اهل بیت(علیهم السلام)‏

اعراب گذاری اخبار و روایات، مبتنی بر اطلاعاتی جامع و کامل از رجال، فقه الحدیث، اشتقاق، صرف، نحو، فنون بلاغت و سایر علوم حدیثی است و اعراب کلمات، حامل اطلاعات بسیار پربهایی در زمینه‏های یادشده است. پرواضح است آن گاه که در سند و متن حدیث، دقت لازم شود و اعراب صحیح روی واژگان قرار گیرد و در موارد مشکل و مشتبه، اعراب اصح انتخاب گردد، متن از لحاظ اطلاعات، بالنده و بارور خواهد شد. اگر ناقلان حدیث در هر طبقه بر ضبط صحیح نام های رجال و متون دریافتی از ایمه هدی (علیهم السلام)، تحفظ می‏نمودند و آن را نه فقط در امالی، بلکه در کتابت ها، مورد نظر قرار می‏دادند، گنجینه پربهایی که امروز برای بازساخت آن، احتیاج به ساعت ها تحقیق و مطالعه می‏باشد، از دست نمی رفت. بی شک، اقدام و امر امیرمومنان (علیه السلام) را برای ضبط و اعراب گذاری ثقل اکبر که موجب تحفظ قرآن گردید، باید از وجوه اعجاز و دلایل جاودانگی قرآن دانست. در این راستا، به منظور بازساخت و احیای انبوه اطلاعات در زمینه‏های فقه الروایه و حدیث شناسی، «مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی» اقدام به اعراب گذاری متون روایی کرده است. این اقدام خجسته، علاوه بر فایده‏های علمی و تحقیقی، باعث جلوه‏گری متون نورانی ایمه دین (ع) به صورت زیبا و دل‏انگیز نیز می‏شود. ناگفته نماند بسیاری از تحقیقات و زمینه‏های استفاده از رایانه نیز با وجود اعراب، کامل می‏گردد و این دلیلی دیگر برای اهمیت این هدف متعالی بوده است. با ورود رایانه به عرصه علوم اسلامی، اعراب کلمات به نوبه خود در جهت تسهیل و تسریع در فهم بهتر مفاهیم و نقل صحیح‏تر الفاظ مطرح شده و در یک برنامه معجم الفاظ رایانه‏ای، به عنوان مکمل برنامه محسوب می‏شود. اعراب گذاری برنامه‏های رایانه‏ای، فرصتی برای تحقیق در اعراب و تحقق آن، در متون یادشده می‏باشد؛ امری که علاوه بر مفیدبودن آن، مورد توجه و عنایت ایمه (علیهم السلام) بوده و در روایتی از امام صادق (علیه السلام) وارد شده: «اعربوا حدیثنا فإنا قوم فصحاء.» (کلینی، 1407: 1، 52) یکی از معانی این حدیث، اعراب گذاری مصطلح می‏باشد؛ چنان که علامه مجلسی (قدس سره) در شرح آن، به این معنا تصریح نموده است. (مجلسی، 1404: 1، 182) ممکن است برخی این نظر را مطرح کنند که نیازی به اعراب‏گذاری روایات نیست؛ زیرا اکثر مراجعه کنندگان به کتاب های روایی، دانشمندان علوم اسلامی هستند که به زبان عربی مسلط اند و نیازی به استفاده از روایات اعراب گذاری شده ندارند. در پاسخ باید گفت متاسفانه، بسیاری از کلمات عربی به شکل غیرصحیح در میان مردم و حتی طلاب علوم دینی و فضلا متداول گشته است؛ به نحوی که در مورد آن، احتمال خلاف نمی‏دهند و این امر، انگیزه تحقیق بیشتر را به وجود می‏آورد. علاوه بر این، گاهی یک کلمه را به چند وجه می‏توان خواند که هریک از آنها معنایی متفاوت از دیگری دارد، در این صورت، پیداکردن وجه صحیح و مناسب با روایت، امری ضروری است و این کار، گاهی تحقیقات گسترده‏ای را طلب می‏کند که از توان یک شخص، بیرون است. گروه اعراب مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، مسیولیت این امر خطیر را بر عهده گرفته و تاکنون نیز در این راه به موفقیت های قابل قبولی دست یافته است.