امامزاده شهداء(سلطان ابراهیم)خرمی- ده بید فارس؛ خانقاهی از عصر ایلخانی-تیموری

مقابر و آرامگا ه ها، از دیگر اشکال معماری است، که از دیرباز تاکنون، در ارتباط با آیین و اعتقادات مردم هر دوره و هر منطقه بوده است. در ایران دوره ی اسلامی، بناهای آرامگاهی و مذهبی بسیاری وجود دارند که به عنوان امامزاده، مورد زیارت عموم واقع شده اند. اما در برخی موارد، این گونه بناها، مدفن شخص صوفی یا عالم بزرگی است که مورد احترام مردم هستند. بناهای ساخته شده بر روی مدفن این بزرگان، دارای ساختار معماری و ویژگی هایی است، که حکایت از یک خانقاه دارد. در استان فارس، تعدادی آرامگاه از این نوع وجود دارد، که اکثرا مربوط به قرون میانه ی اسلامی بوده و عملکرد خانقاهی داشته اند. امامزاده شهداء (سلطان ابراهیم) خرمی-ده بید استان فارس، از جمله ی آن هاست که دارای سبک معماری و تزییناتی مشابه آثار معماری ایلخانی و تیموری است؛ اما به جهت عدم وجود شواهدی درخصوص تاریخ ساخت؛ قدمت و عملکرد بنا، ناشناخته مانده است. بر این اساس، پژوهش پیش رو با رویکردی تاریخی-تطبیقی و با هدف پاسخ گویی به این پرسش ها شکل گرفت؛ 1)مجموعه ی امامزاده شهداء، براساس ساختار معماری و تزییناتش، در زمره ی آثار کدام دوره قرار می گیرد؟ 2)عملکرد اصلی بنای امامزاده شهدا چیست و چه عواملی موجب شکل گیری این بنا شده است؟ در این راستا؛ ابتدا یک بررسی میدانی در کل مجموعه ی آرامگاهی امامزاده شهداء صورت گرفت و سپس با استناد به منابع مکتوب، ساختار و تزیینات معماری بنا با دیگر آثار مشابه در منطقه ی فارس و مناطق همجوار، به ویژه استان های مرکزی ایران، مانند کرمان، یزد و اصفهان مورد مقایسه و مطالعه ی تطبیقی قرار گرفت. حاصل کار، تشابه میان ساختار و تزیینات معماری بنای مورد پژوهش، با تعدادی از بناهای دوران ایلخانی-تیموری در مناطق یاد شده بود و در نهایت؛ با توجه به ویژگی ها و موقعیت بنا، نتایجی از عملکرد خانقاهی آن، در برهه ی زمانی اواسط قرن هشتم تا اواخر قرن نهم هجری قمری به دست آمد.