کانی شناسی، زمین شیمی و بررسی سیال های درگیر در رخداد کانه زایی مس زاوه، جنوب شرق تربت حیدریه

کانی سازی مس زاوه در جنوب شرقی تربت حیدریه، در استان خراسان رضوی، و در پهنه فلززایی خواف- کاشمر- بردسکن قرار دارد. زمین شناسی منطقه شامل سنگ های رسوبی ژوراسیک و کرتاسه و واحدهای آتشفشانی آندزیتی تا ریوداسیتی ائوسن است. کانی سازی کنترل ساختاری داشته و به شکل رگه-رگچه ای با امتداد شرقی- غربی در واحد جوش سنگ سیلیسی ژوراسیک تشکیل شده است. کانی های اولیه شامل کالکوپیریت، پیریت و آرسنوپیریت و کانی های ثانویه شامل مالاکیت، آزوریت، کالکوزیت، بورنیت، کوولیت، سولفات های مس، واد (هیدروکسید منگنز)، هماتیت، گوتیت، ژاروسیت، لیمونیت و به مقدار کمتر کریزوکلا هستند. مهمترین کانی باطله همراه با کانی سازی، کانی کوارتز است. کانی های اولیه اغلب با بافت رگچه ای و پراکنده دیده می شوند و کانی های ثانویه بیشتر دارای بافت رگه -رگچه ای و جانشینی ثانویه هستند. دگرسانی غالب همراه با کانی سازی رگه ای، سیلیسی شدن است. کانی سازی دارای بی هنجاری مس (با بیشینه 1/2 درصد)، آرسنیک (بیش از 1 درصد)، آنتیموان (حدود 105 گرم در تن)، سرب (4371 گرم در تن) و روی (با بیشینه 1/1 درصد) است. برپایه بررسی سیال های درگیر دوفازی (LV) در کانی کوارتز، کمینه دمای تشکیل کانی سازی بین 310 تا 387 درجه سانتی گراد بوده و از محلولی شامل نمک های CaCl2 و NaCl با درجه شوری بین 1/8 تا 8/15 درصد شکل گرفته است. دو سیال هم دما اما با شوری متفاوت در تشکیل کانی سازی نقش داشته اند. محلول کانه دار با شوری بین 14 تا 16 درصد که خود برآمده از آمیختگی آب ماگمایی و آب جوی بوده، با سیال دیگری که دارای همین گستره دمایی اما شوری بسیار کمتر (بین 8 تا 9 درصد وزنی) است درآمیخته است. این کاهش دما می تواند مهمترین عامل ته نشست سولفیدها باشد. سنگ میزبان، کنترل ساختاری کانی سازی، نوع دگرسانی و گسترش آن، دمای متوسط و شوری کم محلول کانه دار و کانی شناسی ساده منطقه زاوه مشابه کانسارهای رگه ای گرمابی است.