تحلیل مقایسه ای عامل فرسایش پذیری خاک در حوضه آبخیز شازند

فرسایش خاک نوعی مشکل جدی محیطی، اجتماعی و اقتصادی است که نه تنها سبب تخریب شدید زمین و هدررفت خاک می شود، بلکه تهدید ثبات و سلامت جامعه و به‏طور کلی توسعه پایدار آن را در پی دارد. فرسایش‏ خاک با متغیرهای مختلف خاک، اندازه‏گیری‏ها و محاسبات آنها مرتبط است. یکی از عوامل مهم در تعیین فرسایش خاک، فرسایش‏پذیری خاک (K) است. روش‏های مختلفی برای تعیین عامل فرسایش‏پذیری ‏خاک با استفاده از مدل‏های تجربی یا اندازه‏گیری‏های صحرایی ارائه شده است. در حال حاضر، روابط مبتنی بر ویژگی‏های اولیه خاک مانند بافت، ماده آلی، ساختمان و نفوذپذیری به‏صورت گسترده‏ای استفاده شده‏اند. بنابراین، در پژوهش حاضر از سه رابطه متداول شامل ویشمایر و اسمیت (1978)، رومکنز و همکارانش (1986) و توری و همکارانش (1997 و 2002) به ترتیب با علایم K1، K2 و K3 برای برآورد عامل فرسایش‏پذیری خاک در حوضه آبخیز شازند استفاده شد. به همین منظور، به نمونه‏برداری صحرایی در 140 نقطه از حوضه آبخیز شازند با مساحت 1740 کیلومترمربع اقدام شد. حوضه آبخیز شازند خاک آهکی با ماده آلی کم و بافت متوسط دارد. در ادامه، آزمون تحلیل واریانس یک‏طرفه برای تحلیل نتایج K1، K2 و K3 تحت تاثیر طبقات مختلف شیب و ارتفاع و کاربری‏های مختلف اراضی و روش کریجینگ برای تهیه الگوی مکانی آنها به‏کار گرفته شد. نتایج به دست آمده از تحلیل واریانس یک‏طرفه بیان کننده اختلاف‏ معنا‏دار K1، K2 و K3 تحت تاثیر طبقات شیب و ارتفاع (05/0 > P) و نبود اختلاف معنا‏دار آنها تحت تاثیر کاربری اراضی (318/0 ≤ P) بود. همچنین، میانگین عامل فرسایش‏پذیری خاک برای سه رابطه یادشده به‏ترتیب برابر با 054/0، 039/0 و 035/0 t ha h ha-1 MJ-1 mm-1 محاسبه شد.