ارزیابی کمی خطر بیابان زایی با استفاده از مدل مدالوس اصلاح شده، مطالعه موردی: حوزه آبخیز شاهرود-بسطام

امروزه بیابان زایی به عنوان یک مشکل اساسی، بیشتر کشورهای جهان به خصوص کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار داده است. پدیده بیابان زایی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب رخ می دهد و باعث کاهش پتانسیل زمین می شود. در این پژوهش، از مدل مدالوس اصلاح شده به دلیل آسانی، در دسترس بودن داده ها و همچنین، سازگاری با شاخص های موثر در تخریب اراضی برای ارزیابی کمی خطر بیابان زایی در حوضه شاهرود بسطام استفاده شده است. بدین منظور، ابتدا منطقه مطالعاتی به پنج واحد همگن تقسیم شد و از پنج معیار کیفیت خاک، اقلیم، پوشش گیاهی، مدیریت، فرسایش و 13 شاخص برای ارزیابی کمی بیابان زایی در واحد های همگن استفاده شد. در ابتدا، لایه های اطلاعاتی شاخص های مربوط به هر یک از معیارها با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. سپس، هر یک از شاخص ها بر اساس روش مدالوس اصلاح شده امتیازدهی شدند و از میانگین هندسی شاخص های هر یک از معیارها، نقشه نهایی وضعیت هر معیار تهیه و از میانگین هندسی معیارها، نقشه حساسیت به بیابان زایی در هر واحد کاری تهیه شد. در نهایت، از تلفیق آن ها نقشه حساسیت بیابان زایی در منطقه مطالعاتی به دست آمد. طبق نتایج، معیارهای اقلیم و فرسایش، با متوسط وزنی 1.607 و 1.467 بیشترین تاثیر را در بیابان زایی داشته اند و در مقابل، پوشش گیاهی، با متوسط وزنی 1.37 دارای کمترین تاثیر بوده است. طبق نتایج، از کل منطقه مطالعاتی به مساحت 7737.71 کیلومتر مربع 40 درصد (3096.311 کیلومتر مربع) در طبقه C3 و یا فرسایش بحرانی شدید قرار گرفت که نیازمند توجه بیشتر برای اعمال برنامه های مهار بیابان زایی است. نتایج این پژوهش، یک ابزار مدیریتی در دسترس برای تصمیم گیری در زمینه انتخاب مناطق دارای اولویت در زمینه مبارزه با بیابان زایی می باشد.