ادبیات داستانی در دانشگاه: نگاهی نقادانه به درس ادبیات داستانی در برنامه دوره کارشناسی زبان و ادبیات فارسی

در این مقاله، درس ادبیات داستانی، زیرمجموعه درس های اختیاری زمینه دوم فنون ادبی دوره کارشناسی زبان و ادبیات فارسی (مصوب شورای برنامه ریزی آموزش عالی به تاریخ 4/4/1391)، با نگاهی نقادانه در دو حیطه مرتبط، بررسی و تحلیل شده است. نخست درس ادبیات داستانی با جزئیات، شامل هدف، سرفصل ها و منابع بررسی شده و دوم، در نظرگاهی کلان تر، جایگاه این درس در ساختار کلی برنامه کارشناسی تحلیل شده است. در مورد توضیحات درس، در بخش هدف، یک مشکل روش شناسی اساسی وجود دارد. در این بخش شناخت نمایشنامه در کنار سایر شکل ها و انواع ادبیات داستانی آمده است، در حالی که نمایشنامه، خود، نوع ادبی مستقلی است و به هیچ روی زیرمجموعه ادبیات داستانی به شمار نمی آید. در بخش سرفصل ها، ضمن غلط های پرشمار نگارشی، افزون بر آمدن نوع ادبی نمایشنامه زیر عنوان ادبیات داستانی، تعدد و تنوع سرفصل های ده گانه موجب شده است دامنه کار از ظرفیت درسی دو واحدی بسیار گسترده تر شود. در بخش منابع اصلی، قدیمی و ناقص بودن منابع ضعف اصلی است و در بخش منابع پژوهشی، با توجه به کلی بودن عنوان درس، منابع دقیق نیستند و افزون بر این، منابع به روز رسانی نشده اند. در نگاه کلان، در برنامه کارشناسی زبان و ادبیات فارسی، پیش فرضی بنیادین نادیده گرفته شده است و آن اینکه کلیه متون ادبی کلاسیک و معاصر فارسی (اعم از نظم و نثر) وقتی موضوع مطالعات دانشگاهی می شوند باید بر اساس نظریه های جدید ادبی تدریس و بازبینی و بازخوانی شوند. با چنین پیش فرضی، و با عطف توجه به مقوله بندی های جهانی، ضمن توجه ویژه به نظریه های ادبی مدرن، ساختار این برنامه باید به سه بخش اصلی شعر، ادبیات داستانی و نمایشنامه تقسیم شود. در این صورت، ادبیات داستانی به جای قرار گرفتن در جایگاه درسی اختیاری، به یکی از بخش های سه گانه اصلی برنامه کارشناسی تبدیل خواهد شد.