بررسی ادله و اشکالات ترکیب اتحادی ماده و صورت (با تاکید بر حکمت صدرایی)

یکی از مسائل مورد نزاع فلاسفه، کیفیت ترکیب ماده و صورت است. بدین نحو که مشهور حکمای مشائی ترکیب ماده و صورت را انضمامی دانسته اند، اما برخی همچون ملاصدرا به تبع صدرالدین دشتکی ترکیب ماده و صورت را اتحادی دانسته و برای اثبات دیدگاه خود، دلیل هم ذکر کرده اند. بررسی ادله ملاصدرا بر ترکیب اتحادی ماده و صورت نشان می دهد که این ادله قابل مناقشه است. اما ایشان بر اساس مبانی حکمت متعالیه، تقریر جدیدی از برهان قوه و فعل ارائه کرده ا ند که ترکیب اتحادی ماده و صورت را اثبات کند. در این نوشتار، ابتدا به تحریر محل نزاع اشاره شده و تبیین می شود که محل نزاع، ترکیب ماده اولی و صورت به معنای مقوم شیء بوده و مراد از ترکیب نیز ترکیب حقیقی است. همچنین در این نوشتار برخی از اشکالاتی که مانع پذیرش ترکیب اتحادی ماده و صورت از سوی حکما شده نیز پاسخ داده شده و در نهایت هم بر اساس مبانی حکمت متعالیه، معنای دقیق و عمیق تری از ترکیب اتحادی ماده و صورت بیان شده است.