مقایسه اثرات زیست محیطی نظام‏های تولید برنج (Oryza sativa L.) در الگوهای کشت اول و دوم با روش ارزیابی چرخه حیات (مطالعه موردی: شهرستان ساری)

ارزیابی چرخه حیات (LCA) یکی از توسعه یافته ترین و قابل قبول ترین ابزارهای جهانی برای مقایسه اثرات زیست محیطی فرآورده ها و خدمات است که اثرات زیست محیطی و پتانسیل تاثیر یک فرآورده را از تولید تا مصرف مطالعه و ارزیابی می کند. برنج (Oryza sativa L.) یکی از مهمترین محصولات زراعی است. هدف این مطالعه تعیین اثرات زیست محیطی تولید برنج در روش کشت اول و دوم در شهرستان ساری با استفاده از ارزیابی چرخه حیات بود. بدین منظور، میانگین نهاده های مصرفی طی سال 1393 به ازای یک هکتار تعیین شد. اطلاعات از 105 کشاورز برنج کار از طریق مصاحبه با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شد. LCA بر اساس روش ارائه شده در ایزو 14044 در چهار گام تعریف اهداف و حوزه عمل مطالعه، ممیزی چرخه حیات ، ارزیابی تاثیر چرخه حیات و تلفیق و تفسیر نتایج محاسبه گردید. پتانسیل گرمایش جهانی، اسیدی شدن و اوتریفیکاسیون در محیط های خشکی و آبی به عنوان سه گروه تاثیر مهم مدنظر قرار گرفتند. واحد کارکردی نظام های تولید برنج معادل یک تن شلتوک در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین پتانسیل گرمایش جهانی برنج در مقایسه الگوهای کشت مربوط به کشت دوم با 36/840 واحد معادل کیلوگرم CO2 به ازای یک تن شلتوک بود. در الگوی کشت دوم، میزان انتشار انواع گازهای گلخانه ای شامل CO2، CH4 و N2O به ترتیب برابر با 82/402، 85/0 و 70/436 معادل کیلوگرم CO2 به ازای یک تن شلتوک تعیین شد. در الگوی کشت دوم میزان انتشار انواع آلاینده ها در گروه تاثیر اسیدی شدن شامل NH3، NOx و SO2 به ترتیب برابر با 721/0، 225/0 و 541/0 واحد معادل کیلوگرم SO2 به ازای یک تن شلتوک بود. بالاترین پتانسیل گروه تاثیر اوتریفیکاسیون در بوم نظام های آبی و خشکی در الگوی کشت دوم برابر با 07/2 واحد معادل کیلوگرم PO4 به ازای یک تن شلتوک و 48/2 واحد معادل کیلوگرم NOx به ازای یک تن شلتوک محاسبه شد. مجموع شاخص زیست محیطی برنج در الگوی کشت دوم برابر با 39/0 EcoX به ازای یک تن شلتوک بدست آمد. بنابراین، می توان بهره گیری از اصول اکولوژیک نظیر کاهش خاکورزی و مصرف کودهای آلی را به عنوان راهکارهایی پایدار در مدیریت مزارع برنج به ویژه در الگوی کشت دوم به منظور کاهش اثرات زیست محیطی مدنظر قرار داد.