توسعه روشی عامل مبنا برای شبیه سازی گسترش مکانی زمانی بیماری سالک در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مراوه تپه)

لیشمانیوز جلدی (سالک پوستی) یک بیماری انگلی و بومی است که توسط نیش پشه خاکی ماده انتقال می یابد. این بیماری در خاورمیانه و سراسر جهان مشکلی اساسی برای سلامت جامعه ایجاد نموده و خسارت های اجتماعی و اقتصادی بسیاری را به کشور ها تحمیل کرده است. گسترش این بیماری به شدت به پارامتر های مکانی، تعاملات فضایی و زیست محیطی ناقلین (پشه خاکی)، میزبان ها (انسان)، مخازن (جونده صحرائی) و محیط طبیعی وابسته است. ناهمگونی در این تعاملات، معمولا مانع از مدل سازی دقیق این بیماری برای اتخاذ مراقبت های پیش گیرانه در مناطق مستعد بیماری شده است. مدل سازی عامل مبنا (ABM) می تواند به عنوان یک فناوری نوین برای مطالعه این رفتار ها و شبیه سازی گسترش بیماری و تعاملات پیچیده استفاده شود. از توانایی های سیستم های اطلاعات مکانی (GIS) نیز می توان جهت تسهیل در گرد آوری، تحلیل و نمایش اطلاعات بیماری استفاده کرد. از این رو، مشارکت این مقاله، ترکیب GIS، ABM و یک مدل همه گیر و بهبود یافته SEIR در راستای کشف الگوی گسترش بیماری سالک پوستی است. جهت ارزیابی مدل پیشنهادی، از داده های شهرستان مراوه تپه در استان گلستان که یکی از نواحی آلوده این بیماری در کشور ایران به شمار می رود، استفاده گشت. با استفاده از شبیه سازی ها و نما های انجام شده در این پژوهش، نتایج مدل پیشنهادی نشان داد که چگونه بیماری سالک پوستی می تواند در بخش های مختلف منطقه مورد مطالعه با شرایط زیست محیطی و اجتماعی متفاوت، گسترش یابد. یافته های این تحقیق بیان گر آن است که گسترش بیماری بیشتر در نواحی خشک و کم ارتفاع، مجاور رودخانه ها و مناطق پرجمعیت اتفاق می افتد. محدود نمودن فعالیت انسان ها در روستا ها می تواند باعث کاهش شدت آلودگی گردد. به علاوه، نتایج نشان داد که گسترش زمانی این بیماری نیز دارای الگوی خاصی است؛ به طوری که بیشترین موارد بروز بیماری در نیمه دوم سال رخ می دهد. این یافته می تواند به دلیل وجود دوره نهفتگی برای این بیماری و عدم فعالیت پشه های خاکی در فصول سرد سال باشد. در نتیجه، با استفاده از الگو های به دست آمده، می توان رفتار های کنترلی را در راستای پیش گیری از این بیماری اجرا نموده و تاثیر هریک را به دست آورد. از این رو، با ارائه تصویری از نحوه انتشار این بیماری و انجام سناریوهای متفاوت، میزان تاثیر گذاری اقدامات کنترلی در کاهش و کنترل بیماری، نمایش داده شد. این پژوهش می تواند منجر به فهم بهتر پویایی گسترش بیماری های همه گیر و اتخاذ تصمیمات بهتر جهت پیش گیری و کنترل آن ها گردد.