بررسی تطبیقی رویکردهای هرمنوتیک فلسفی در تفسیر قرآن

هرمنوتیک فلسفی به بررسی و تحلیل تفسیر متون می پردازد. خاستگاه این دانش که فلسفه غرب است، با نام فیلسوفانی مانند هیدگر و گادامر پیوند خورده است. در بین اندیشمندان مسلمان، بررسی فرایند تفسیر قرآن و تحلیل کم وکیف تاثیر پیش فهم ها و گرایش های مفسر در تفسیر او، سابقه ای دیرینه دارد. در عرصه دین پژوهی اسلامی معاصر نیز برخی نواندیشان با اقتباس از آموزه های هرمنوتیک فلسفی رایج در غرب و با رویکردی حداکثری، تاثیرپذیری معرفت دینی از معارف بشری را تئوریزه کرده اند. تاثیر برخی از پیش فرض ها به عنوان «مبانی تفسیر قرآن» مورد وفاق همگان است؛ اما آنچه در بین صاحب نظران این عرصه محل اختلاف می باشد، عبارت است از: تاثیر پیش فهم های فلسفی، کلامی، عرفانی، روان شناختی، سیاسی و...، نیز تاثیر انتظارات و علائق مفسر در تفسیر قرآن. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی، رویکردهای هرمنوتیک فلسفی در تفسیر قرآن را مورد تحلیل و بررسی تطبیقی قرار داده و با تقسیم این رویکردها به افراطی، تفریطی و اعتدالی به بررسی و نقد دو رویکرد اول پرداخته ایم. سپس، با تبیین و تثبیت رویکرد اعتدالی، عقلانیت و طهارت نفس را به عنوان شرایط لازم جهت استفاده از پیش فهم ها و گرایش ها معرفی کرده ایم.