بررسی رابطه برخی از شاخصهای پایداری خاکدانه با عامل فرسایش پذیری خاک با استفاده از شبیه سازی باران

در حال حاضر برای تخمین میزان فرسایش و رسوب الگوهای زیادی متداول گردیده است که بعضی از آنها براساس فرایندهای فرسایش و برخی دیگر براساس معادلات تجربی استوار هستند. عامل فرسایش پذیری یا (Erodibility)، به عنوان یکی از خواص ذاتی خاک در هر دو دسته الگو کاربرد داشته و در برآورد میزان فرسایش از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهشگران متعددی تلاش کرده اند تا رابطه شاخص فرسایش پذیری خاک را با برخی از خواص فیزیکی- شیمیایی خاک مورد بررسی قرار داده و نقش مهمترین خصوصیتی را که در حساسیت خاک به فرسایش وجود دارد تعیین نمایند. از آنجایی که بسیاری از خصوصیات فیزیکی- شیمیایی خاک در پایداری خاکدانه ها متبلور است در این تحقیق تلاش شده تا ارتباط بین عامل فرسایش پذیری یا حساسیت ذاتی خاک به فرسایش در دو الگوی تجربی و فرایندی با برخی از شاخصهای پایداری خاکدانه ها مانند WSA و MWD مورد بررسی قرار گیرد. دو نوع الگو به نامهای GUEST از نوع فرایندی و دیگری USLE از نوع تجربی مشهور به معادله جهانی هدر رفت خاک انتخاب گردید. برای انجام آزمایش چهار نوع متفاوت خاک از نظر ساختار بافتی، از بافت سبک تا سنگین با درجه های مختلف از چند حوضه آبخیز کشور نمونه برداری و مورد بررسی قرار گرفت. عملیات شبیه سازی باران روی هر چهار نوع خاک در آزمایشگاه فرسایش و رسوب موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع به عمل آمد. آزمایشهای شبیه سازی به مدت 20 تا 60 دقیقه بسته به نوع خاک در چهار شدت مختلف بارندگی (25، 35، 50 و 80 میلیمتر در ساعت) و در پنج شیب متفاوت (3، 5، 10، 15 و 20) بر روی هر 4 نمونه خاک انجام شد. عامل فرسایش پذیری در الگو فرایندی GUEST به نام عامل (b) و در الگو تجربی USLE به نام (K) با استفاده از نموگراف ویشمایر و اسمیت محاسبه گردید. همچنین پایداری خاکدانه ها در شاخص WSA و MWD در هر 4 نمونه توسط دستگاه الک مرطوب اندازه گیری شد. همبستگی بین این دو شاخص پایداری و عامل فرسایش پذیری محاسبه شده در هر دو الگو توسط نرم افزار SPSS مورد مقایسه آماری قرار گرفت. نتایج بدست آمده از این آزمایش نشان داد که میانگین وزنی قطر ذرات یا MWD با عامل فرسایش پذیری (b) در الگو فرایندی GUEST دارای همبستگی خطی معنی دار است، در حالی که با عامل فرسایش پذیری K از الگو جهانی فرسایش خاک این همبستگی معنی دار نیست. پایداری خاکدانه ها در معیار WSA نیز نشان داد که طبقه قطری بزرگتر از 0.125 میلیمتر بیشترین همبستگی معنی دار را با عامل فرسایش پذیری b در الگوی فرایندی داشته است.