آت اکولوژی سه گونه مرتعی Stipa Hohenackeriana, Artemisia Sieberi و Ferula gumosa در اکوسیستم های مرتعی استان قم

شناخت رفتار و عمل گونه های مرتعی و ارتباط اکولوژیکی آنها با سایر اجزا اکوسیستم از قبیل خاک، اقلیم، پوشش گیاهی و موجودات زنده جانوری، به عنوان قسمت مهمی از اطلاعات مورد نیاز در برنامه های اصلاح، احیا، و بهره برداری صحیح از مراتع، ضروری و اساسی است. در این تحقیق آت اکولوژی سه گونه Artemisia sieberi، Stipa Hohenackeriana و Ferula gumosa مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا شناسایی رویشگاه های گونه های یادشده و تهیه نقشه آنها در سطح استان قم صورت گرفت و خصوصیات رویشگاهی شامل توپوگرافی، خاک و اقلیم بررسی شد. بعد پایگاه های مطالعاتی تعیین و در هر پایگاه تیپهای مختلف گیاهی مشخص گردید. در هر تیپ، به ازای هر 300 متر ارتفاع، نمونه برداری ها انجام شد. گونه های همراه، چگونگی حضور گونه های مورد نظر در پوشش گیاهی از قبیل درصد پوشش تاجی، تراکم و فراوانی مطالعه شد. بررسی فنولوژیکی، میدان اکولوژیکی، و سیستم ریشه گونه ها بخش عمده ای از این مطالعه را شامل شده است.
نتایج نشان می دهد که گونه Artemisia sieberi در دامنه ارتفاعی 1000 تا 1900 متر از سطح دریا با بارندگی سالانه 100 تا 260 میلیمتر و تحمل دمای 12- تا 49 درجه سانتیگراد رویش دارد. این گونه مرتعی در خاکهایی با بافت سبک تا نسبتا سنگین با pH بین 7.2 تا 8.3 و 0.12EC تا ds/m 1.5 در پادگانه های آبرفتی متوسط یا بلند و قدیمی و سازند قم می روید. میانگین پوشش تاجی 8.12 درصد، تراکم 8750 پایه در هکتار و فراوانی 48% تعیین گردید. بررسی مراحل فنولوژیکی نیز نشان داد که رشد رویشی آن از اواسط اسفندماه شروع می شود و تا اواسط تیرماه ادامه می یابد. از این تاریخ تا اواسط شهریور این گونه با خواب تابستانه می رود، در اواخر شهریورماه و اوایل مهرماه غنچه ها ظاهر می شوند، و در اواخر مهر به گل می نشیند. در آبان ماه بذرها تشکیل می شوند و از اواخر آبان تا اواسط آذر ریزش بذرها آغاز می گردد. سیستم ریشه این گیاه شامل یک ریشه اصلی است که به طور مستقیم تا عمق تقریبی 45 سانتیمتر در خاک نفوذ می کند و ریشه های فرعی است که به طور عمده در عمق 5 سانتیمتری به طور نسبتا افقی از ریشه اصلی منشعب می شوند.
گونه Stipa Hohenackeriana در رویشگاه هایی با دامنه ارتفاعی 1000 تا 2700 متر، شیب 2 تا 60 درصد، دمای حداقل مطلق 23.5- و حداکثر مطلق 49 درجه سانتیگراد و بارندگی 140 تا 300 میلیمتر مشاهده شد. این گیاه در خاکهایی با بافت سبک تا نسبتا سنگین می روید. میزان اسیدیته خاک در رویشگاه های آن بین 7.3 تا 8.3 و مقدار EC بین 0.28 تا ds/m 1.5 متغیر است. میانگین درصد پوشش تاجی 3.25 و فراوانی 50% تعیین گردید. مراحل فنولوژیکی گیاه در ارتفاعات مختلف متفاوت می باشد، به طوری که در ارتفاعات پایین تر از 1900 متر رشد رویشی این گیاه در اسفند ماه و زمان رسیدن بذر از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیر می باشد. در حالی که در ارتفاع 2500 متر رشد رویشی در اواخر فروردین ماه شروع می شود و زمان رسیدن بذر در اواخر تیرماه می باشد. سیستم ریشه این گونه افشان و دارای انشعابهای فراوان است.
گونه Ferula gumosa در دامنه ارتفاعی 2150 تا 3220 متر از سطح دریا، در شیبهای 40 تا 60 درصد با بارندگی 307 میلیمتر رویش دارد. این گروه قادر به تحمل دما بین 23.5- تا 39 درجه سانتیگراد می باشد. خاک رویشگاه های باریجه دارای بافت لومی یا شنی با اسیدیته 7.5تا 7.8 و هدایت الکتریکی 0.06 تا 0.62 ds/m می باشد. میانگین درصد پوشش تاجی 14.2، تراکم 6400 پایه در هکتار و فراوانی 44.5% تعیین گردید. آغاز رشد باریجه از نیمه دوم فروردین ماه است و در اواخر تیرماه بذرهای آن می رسند. در سیستم ریشه این گیاه طولهای تا 140 سانتیمتر که به حالت نسبتا عمیق در خاک نفوذ کرده اند مشاهده شد. ریشه ها در محل یقه متورم و غده ای و دارای چندین انشعاب می باشند.