حاشین نشینی؛ ناهنجاری های شهری و راهکارهای تعدیل آن مورد شناسی؛ کریم آباد زاهدان

گسترش فیزیکی نابسامان و بی رویه شهرها یکی از مشکلات شهر و شهرنشینی جهان سوم در دوران معاصر می باشد؛ به طوری که طی فرآیندی مداوم محدوده های فیزیکی و فضاهای کالبدی شهر در جهات عمودی و افقی به لحاظ کمی و کیفی رشد می یابد و اگر این روند سریع و بی برنامه باشد به ترکیبی نامتناسب از فضاهای شهری مشکل زا خواهد انجامید. لذا یکی از علل شکل گیری این روند و همچنین یکی از مهمترین پیامدهای آن حاشیه نشینی شهری است. جریان توسعه شهری در ایران طی سی سال گذشته باعث گردید که جمعیت شهرنشین بالغ بر دو برابر گردد و عملا سرعت آن از ظرفیت و توانایی دولت و شهرداری ها در فراهم نمودن زیر ساخت ها، ارائه خدمات و ایجاد اشتغال شهری به شدت پیشی گیرد.
شهر زاهدان نیز به عنوان بزرگترین شهر در جنوب شرق ایران یکی از بی قاعده ترین روندها در گسترش فیزیکی شهری را طی سه دهه گذشته دارا بوده است؛ به طوری که از 93740 نفر در سال 1355 جمعیت آن به 532270 نفر در سال 1382 افزایش یافته و در واقع به طور متوسط سالانه 6.6 درصد رشد داشته و در حال حاضر حدود 3/1 از جمعیت شهری آن حاشیه نشین می باشند. در عین حال بخش زیادی از جمعیت آن در فقر و بیکاری مطلق به سر می برند، که این امر منجر به افزایش سکونتگاه های غیر رسمی و ناهنجاری های فضایی – کالبدی در سطح شهر گردیده است.
کریم آباد در شرق زاهدان یکی از نواحی حاشیه نشین این شهر است که بر اساس نتایج حاصل از نمونه گیری میدانی نگارندگان حدود 35 درصد جمعیت آن را مهاجرین افغانی و 65 درصد آن را نیز مهاجران روستایی که از سایر نواحی استان سیستان و بلوچستان به زاهدان آمده اند، تشکیل می دهد. عمده جمعیت ساکن در کریم آباد (58 درصد) به دلیل پایین بودن سطح سواد و مهارت در بخش غیر رسمی اقتصاد، جذب و به شغل های کاذب و انگلی رو آورده اند. سرانه فضای مسکونی 17 و جمع سرانه های شهری کریم آبد 27.2 متر مربع می باشد و در عین حال 76 درصد خانوارها تنها در یک یا دو اتاق زندگی می کنند. 80.7 درصد واحدهای مسکونی فاقد پروانه ساختمان می باشند. همچنین وجود مسیرهای روباز فاضلاب و فضاهای غیربهداشتی در سطح شهر که منجر به شیوع انواع بیماری ها گردیده از دیگر آثار فضایی – کالبدی حاشیه نشینی در این ناحیه شهری است. نتایج حاصل از این تحقیق ضرورت بهسازی و توانمندسازی محلات حاشیه شهری را نشان داده و به راهکارهای آن خصوصا در مورد کریم آباد زاهدان پرداخته شده است.