معرفت لازم و کافی در دین (مروری بر عمده ترین مباحث معرفت شناسی دینی)

در بحث «معرفت لازم و کافی در دین اسلام»، که یکی از مهم ترین و دشوارترین مباحث معرفت شناسی دینی است، با سه پرسش اساسی مواجهیم: اولا، در دین (اسلام)، به چه نوع معرفتی می توان دست یافت؟ آیا دستیابی به معرفت یقینی بالمعنی الاخص در دین ممکن است؟ ثانیا، در صورت امکان دستیابی به چنین نوع معرفتی در دین، آیا تحصیل و کسب آن لازم است، یا صرفا مظنه یا علم متعارف یا جزم کفایت می کند؟ ثالثا، در صورت کفایت علم متعارف یا جزم، معیار صدق این گونه معرفت ها چیست؟
این نوشتار، پس از بیان واژه های «دین» و «معرفت» و شرح کاربردهای معرفت و دیگر مقدماتی که به نحوی در فهم یا حل مسئله دخالت دارند، به این نتیجه رسیده است که اولا، دستیابی به یقینبالمعنی الاخص در بخش هایی از دین ممکن است؛ و ثانیا، به رغم امکان دستیابی به معرفت یقینی، تحصیل آن لازم نیست.
افزون بر ادله ای که به آنها استناد شده، تلاش شده است تا دیدگاه متفکران مسلمان در این مسئله پی گیری شود. نتیجه کاوش این است که متفکران مسلمان به طور جداگانه به این مسئله نپرداخته اند. تنها شهید قاضی طباطبایی و میرزای قمی و آیت الله مظاهری به روشنی این بحث را مطرح کرده اند و از میان آنان، مرحوم قاضی دستیابی به یقین بالمعنی الاخص را در اصول اعتقادی لازم دانسته است، که دیدگاه و ادله وی در این مقاله نقد شده است. گرچه دیگران این مسئله را به طور مستقل مطرح نکرده اند، می توان با توجه به قراین و شواهدی، به آنان نسبت داد که تحصیل یقین بالمعنی الاخص در دین لازم نیست.