تاسیس نظام حقوق بشر در اسلام (بررسی امکان و اوصاف)

در دوران جدید با تکیه بر «حق»، از «تکلیف» فاصله گرفته شده است و اعتقاد بر این است که اساسا یکی از مهم ترین جلوه ها و ویژگی های دوران جدید، حق مداری یا حق آگاهی است؛ دربرابر تکلیف مداری یا تکلیف آگاهی دوران قدیم.
از این رو پرسش این است که آیا در ساحت دین که به قول همین روشنفکران مربوط به دوران قدیم است، امکان وجود یا تحقق مساله ای به نام حق وجود دارد؟ و آیا عملا چنین گامی صورت گرفته است؟ از این گذشته، آیا صرفا با تکیه محض بر جانب «حقی» و فروگذاشتن جنبه «تکلیفی» امکان نیل به آرمان موردنظر که همان سعادت و آزادی و پیشرفت همه جانبه بشر و توسعه ارکان مختلف وجود او است، وجود دارد؟ آیا آن چه که ثمره عملی و عینی تاکید بر جنبه حقی است، یعنی اعلامیه حقوق بشر، واقعا توانسته است به آن چه که به خاطر آن پدید آمده بود، جامه عمل بپوشاند؟ و اگرنه، آیا این امر به خاطر عدم اجرای درست آن است یا به خاطر اجرای آن و ظهور آثار و پیامدهای ناگوار آن است و... آیا؟
ازاین رو کندوکاو در جوانب گوناگون این مساله، بویژه پس از اثبات ناکارآمدی اعلامیه حقوق بشر، زمینه بحث از یک «الگوی جایگزین» را فراهم و موجه می سازد. به همین خاطر نیاز به بحث درباره اوصاف این الگو پدید می آید و ما را به این پرسش اساسی رهنمون می کند که آیا اساسا امکان تاسیس نظامی برای حقوق بشر در ساحت دین اسلام، به عنوان یکی از نامزدهای جایگزینی، وجود دارد یا نه؟ و اگر وجود دارد، چگونه است؟ و...
برهمین مبنا در این مقاله ضمن بررسی سیر تاریخی مساله حقوق بشر، به کاستی های اعلامیه حقوق بشر اشاره شده و نقدهای موجود درباره این اعلامیه، بویژه انتقاد اسلامگرایان از آن مطرح شده است. ازاین گذشته به نقد دیدگاه های اسلامگرایان درباره حقوق بشر، از دیدگاه روشنفکران مختلف پرداخته شده و براساس این موارد، بحث درباره امکان یا عدم امکان تاسیس نظامی برای حقوق بشر در اسلام پیش کشیده شده است و در ادامه پاره ای از مقدمات و لوازم این نظام جدید اشاره وار آمده است.