فلسفه عاشورا از واقعه تا اسطوره

«عاشورا» از پدیده های شگفت انگیز تاریخ بشری است که هر قومی به میزان آشنایی و تمسک بدان توانسته است برای خویش هویتی عدالت طلبانه و خداجویانه در آیینه آن بسازد و به پاسداشت آرمان های متعالی خود دست یازد؛ چنان که در میان مسلمانان، پیروان مکتب تشیع بیشترین بهره را از این پدیده برده و موجبات برانگیختن رشک دیگر اقوام و مکاتب را فراهم کرده اند. ابراز شگفتی جرج جر داق، ادوارد براون، گاندی و... از آثار و برکات عاشورا این رشک را به خوبی آشکار می سازد. اما این پدیده شگفت و واقعه عظیم مانند همه آموزه های الاهی در معرض آسیب دشمنان اسلام است و قرائت های تاریخی و تفسیرهای مبتنی بر واقعیت های آن، گرفتار «پندارسازی ها» و «اسطوره پردازی ها» شده است. بدیهی است که برکات این واقعه برای تداوم «هویت سازی»، «هنجارآفرینی» و ایجاد«حرکت های اجتماعی سازنده» نیازمند آن است که گوهر و اصالت آن حفظ شود. این مهم نیازمند جهدی چندجانبه است تا در موضعی سلبی و ایجابی، نخست به مبارزه با «پندارسازی های غیر عقلایی» در این مهم بینجامد؛ دیگر آنکه همزمان با ارائه روایت های تاریخی و عقلایی از این واقعه، توجه همگانی را به ذات، اهداف و آثار آن جلب کند و در مرحله دیگر، موجبات تداوم هنجارآفرینی و هویت سازی زیر پرچم عاشورا را برای امت شیعه و جامعه بشری فراهم آورد.