تعریف ملاصدرا از مابعدالطبیعه و لوازم معرفت شناختی آن

ملاصدرا درباره تعریف مابعدالطبیعه و چگونگی شناخت موضوع آن سخنی دارد که از ویژگی های ممتاز فلسفه اوست. او که در فلسفه اش، هم با موجود سر و کار دارد و هم با وجود و گذر از موجود به وجود در خود فلسفه اش واقع می شود، به هیچ وجه شناخت وجود را صرفا شهود عرفانی آن نمی داند. او نظریه و شیوه ای به ما می دهد که بینش شهودی واقعیت را با روش قیاسی در بر می گیرد.
سخن او در شناخت وجود از طریق تحلیلات عقلی در بادی نظر، ممکن است خیلی جسورانه و عجیب باشد، چرا که سخن ابن سینا و فارابی را درباره عرضیت وجود نمی پذیرد و ادعا می کند که واقعیتی که مدلول و مصداق قضیه «انسان موجود» است، کاملا با مدلول قضایای دیگر فرق دارد. از نظر او، موضوع واقعی، حقیقت وجود است که با مفهوم موجود از آن حکایت می کنیم و تمام ماهیات، اعراضی بیش نیستند که این واقعیت واحد را به صورت اشیای بی شمار مقید می کنند. شهود این واقعیت هنگامی امکان پذیر است که در انسان آگاهی کاملا متفاوتی بیدار شود که جهان را با چنین وضعی درک کند. او با قول به اتحاد عالم و معلوم موفق به اثبات اصلی می شود که در بحث رابطه ذهن و عین و از بین رفتن جدایی و تمایز میان فاعل شناسا و متعلق شناسا نقش بسیار موثری ایفا می کند. بحث درباره این حقیقت، مشخص کردن ریشه های آن و بیان اینکه ملاصدرا در این باب رویکردی ویژه دارد، هدف اصلی سخن ماست.