نظریه گایا و شکل گیری نگرش های نو در علوم محیطی

نظریه گایا در دو دهه گذشته زمینه ایجاد مباحث جدید به ویژه در ماهیت و فلسفه علوم محیطی، زمینه های مدل سازی و مطالعات پیشرفته در اقلیم شناسی را فراهم کرده است. نظریه گایا موجب پیدایش گروه هایی از هواداران متعصب محیط زیست به ویژه اکوفیمینیسم ها را که اعتقاد دارند بشر هرگز نباید نظم طبیعی زمین را دستکاری کرده و یا جزیی از آن را تغییر دهد، شده است. بر اساس نظریه گایا، کل موجود چیزی بیش از اجزای آن است و نمی توان صرفا با نظر به تک تک اجزا درباره کل و مجموع نیز آگاهی پیدا کرد، بلکه برای شناخت کل باید رهیافتی کل گرایانه در پیش گرفت. این رهیافت که با رهیافت های فرد گرایانه یا انسان گرایانه تفاوت دارد، برای سایر اجزای موجود در طبیعت نیز حرمت و منزلت قائل می شود و بر این نکته تاکید دارد که تعامل ساختارهای زنده تنها در چارچوب محیط های مادی و از طریق عوامل مادی صورت نمی گیرد بلکه در این میان عوامل غیرمادی نیز نقش بازی می کنند. دو نکته مهم که در این نظریه بر آن تاکید بسیار می شود، عبارت است از اینکه تداوم ثبات و پایداری و بقای زیست بوم های موجود در کره زمین در گرو موجودیت حد و مرزهای معین است و دوم آنکه موجودات زنده ای که با محیط زیست خود به خوبی تعامل می کنند و در نوعی همزیستی مسالمت آمیز و سازنده با آنها به سر می برند، بهره زیادی عاید نسل های بعدی خود می سازند و فرزندان خویش را از شانس بقای بالاتری بهره مند می سازند.