جامعه اطلاعاتی، شکل گیری و شاخص های آن

در ادبیات جامعه اطلاعاتی، وجود سه رویکرد فکری متفاوت، در تبیین علل و شرایط شکل گیری این جامعه، قابل تشخیص است: رویکرد بازار محور که تغییر بافت نیروی کار در جوامع صنعتی و تغییر ساختار اقتصادی را عامل شکل گیری جامعه اطلاعاتی می داند؛ رویکرد فناورانه، عواملی مانند رایانه و فناوری های متعلق به آن را به عنوان عامل اصلی دگرگونی اجتماعی اعلام می دارد؛ در رویکرد سوم، دانش اساس تغییر در شکل تولید از کالا به ارائه خدمات در جوامع فراصنعتی معرفی و اطلاعات، مبنای اصلی شکل گیری جامعه اطلاعاتی شناخته می شود.
در نهایت، انگیزه های دستیابی به جامعه اطلاعاتی در جوامع مختلف، این عوامل هستند: نیروهای گسترده فراملی برخاسته از شرایط اقتصاد جهانی و رقابت در بازارهای بین المللی، برنامه ریزی های ملی دولتها برای حفظ موقعیت مناسب اقتصادی و تاثیرگذاری جهانی (برای کشورهای پیشرفته) و نیز رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی بلندمدت (برای کشورهای کمتر توسعه یافته). شاخصهایی که در طبقه بندی های مختلف برای سنجش و تعیین فاصله و رتبه کشورها نسبت به هم در جامعه اطلاعاتی استفاده می شوند، عبارتند از: سطح آموزش و درصد باسوادی، میزان بهره برداری و سهولت دسترسی به رسانه های ارتباط جمعی مثل اینترنت، تلفن، تلویزیون، روزنامه و کتاب، ساختارهای نظام یافته برای تولید، پردازش و گردش اطلاعات در جامعه، برنامه ریزی دولتها برای تحقق جامعه اطلاعاتی، شاغلان بخش اطلاعات، دانش آموختگان علوم رایانه و رشته های مهندسی و زیرساختهای ارتباطی و شبکه ای.