مطالعه برخی از صفات زراعی کیفی و پایدار عملکرد ژنوتیپ های برنج

• حسین رحیم سروش، عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت)• بابک ربیعی، استاد یار دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان• مجید نحوی، عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت)• محسن قد سی، عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت)تاریخ دریافت: ارد یبهشت ماه 1385 تاریخ پذیرش: آذرماه 1385 Email. Rahimsouroush @ yahoo.comچکید هاین آزمایش به منظور تعیین پایداری عملکرد و ارزیابی صفات زراعی و کیفیت د انه در هشت ژنوتیپ برنج د رسه منطقه گیلان (رشت، هشتپرو رود سر) در سال های 1379، 1380و 1381 انجام شد. نوع طرح، بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، ابعاد کرتها6× 3 متر مربع و فاصله بوته ها 25×25 سانتی متربود. در این تحقیق 17 صفت زراعی و کیفی به روش ارزیابی استاند ارد موسسه تحقیقات بین المللی برنج با اندازه گیری 10 نمونه تصادفی از هر واحد آزمایشی اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس ساد ه نشان د اد که بین ژنوتیپ های مختلف از نظر توان تولید محصول اختلافات قابل ملاحظه ای وجود د ارد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان د اد که اثرات ساد ه ژنوتیپ و مکان معنی دار شد ند که بیانگر وجود اختلاف د ربین ژنوتیپ های مختلف و هم چنین وجود تفاوت از مکانی به مکان دیگر است. اثر متقابل مکان× ژنوتیپ وسال× ژنوتیپ معنی دار نشد ند، د رحالیکه اثرات متقابل سال×مکان و سال × مکان× ژنوتیپ معنی دار شد ند. که حاکی از وجود اثر متقابل بین ژنوتیپ ها و محیط های مورد آزمایش بود. برای انتخاب ژنوتیپ های پاید ار یا ژنوتیپ هایی که نوسان عملکرد کمتری از سالی به سال دیگر داشتند، از روش لین و بینز استفاده شد. نتایج نشان د اد که لاین های 830 و831 به ترتیب دارای کمترین مقدار واریانس و ضریب تغییرات د رون مکانی بود ه و به عنوان ژنوتیپ های پاید ار شناخته شد ند. میانگین عملکرد این لاین ها به ترتیب 1 / 5 و 3 / 5 تن در هکتار یعنی حدود یک تن بیشتر از رقم اصلاح شده خزر(شاهد) بود. کیفیت پخت این لاین ها با داشتن مقدار آمیلوز، دمای ژلاتینی شدن وقوام ژل متوسط، مطلوب بود. هم چنین کیفیت تبد یل این لاین ها به ترتیب باداشتن 68 و 69 درصد کل تبد یل و 57 و 62 درصد برنج سالم وکیفیت ظاهری د انه آنها با طول د انه بلند وشکل د انه قلمی، مناسب بود. این لاین ها، متوسط فد به ترتیب با 115 و 116 سانتی متر ارتفاع، مقاوم به ورس، یک هفته زود رس تراز رقم خزر و میان رس بودند. بنابراین به عنوان لاین های پر محصول، پاید ار و دارای خصوصیات زراعی، کیفیت پخت، تبد یل و ظاهری د انه مطلوب، انتخاب شد ند و در دست معرفی به کشاورزان می باشند.