تغییرات طول دوره رشد گیاهی در نیمه دوم قرن بیستم در کشور

• عبد ا.. صد اقت کرد ار، عضو هیات علمی پژوهشکد ه هواشناسی • فاطمه رحیم زاد ه، عضو هیات علمی پژوهشکد ه هواشناسی تاریخ دریافت: فرورید ن ماه 1384 تاریخ پذیرش: 1385Email: aseda@irimet.netچکید هتغییرات طول دوره رشد گیاهان و محصولات زراعی یکی از اثرات پد ید ه گرمایش جهانی است. بهار زود رس و تاخیر در آغاز شرایط پائیز این وضعیت را تشدید نموده است. بر اساس مطالعاتی که درد هه های اخیر انجام شد ه، طول دوره رویش گیاهی در مناطق زیاد ی از عرض های جغرافیایی میانی و بالای نیمکره شمالی، به همراه افزایش دمای کره زمین افزایش یافته است. به د لیل گوناگونی و تنوع در طول دوره رویش گیاهان مختلف، تعاریف متعدد ی در این زمینه وجود د ارد، لکن برای برخی از کاربرد ها از جمله مدل های اقلیمی و تغییرات آن که به منظور تفسیر گرمایش جهانی، توصیف جنگل و مناطق کشاورزی به کار گرفته می شود، ارائه یک شاخص عمومی مستقل از گونه گیاه، مناسب بنظر می رسد. یکی از این تعاریف شاخص حد ی طول دوره رویش1 می باشد که توسط گروه تغییر پذیری کمیسیون اقلیم شناسی2 تعریف شده است. بر اساس این تعریف، در نیمکره شمالی فاصله زمانی بین اولین دوره بعد از اول جولای (د هم تیر)، که حد اقل 6 روز متوالی، دمای میانگین روزانه بیشتر از 5 درجه سانتی گراد باشد و اولین دوره 6 روزه با دمای میانگین روزانه کمتر از 5 درجه سانتی گراد طول دوره رویش محسوب می شود. در نیمکره جنوبی این فاصله زمانی از اول ماه ژانویه در نظر گرفته می شود. در این مقاله سعی شده است شاخص حد ی طول دوره رویش مذکور به همراه تعد اد روزهای یخبند ان3 و تعد اد روزهای یخی4، براساس داده های روزانه 16 ایستگاه سینوپتیک کشور که دارای داده های مناسب و همگن می باشند در دوره آماری 2003-1951 میلاد ی مطابق با 82-1330 شمسی محاسبه و ارائه شود. با توجه به آنکه داده های ایستگاه های سینوپتیک کشور به سال میلاد ی ثبت می گرد دو به منظور مقایسه نتایج این مطالعه با آنچه که در سطح جهانی بد ست آمده، انجام این کار نیز در مبنای سال میلاد ی صورت پذیرفته است. به د لیل تنوع اقلیمی موجود در کشور و گسترد گی آن در عرض های جغرافیایی بالا و پائین مشاهده می شود که این شاخص در عرض های جغرافیایی بالاتر در مقایسه با عرض های پایئن جغرافیایی معنی دار است و یا به عبارت دیگر در ایستگاه های جنوبی کشور نظیر بوشهر و آباد ان با توجه به د امنه تغییرات د مائی شان، کارائی چند انی ند ارد. اما در دیگر ایستگاه های کشور مانند بند ر انزلی، بابلسر، اصفهان، کرمانشاه، مشهد، رشت، شهرکرد، شیراز، تبریز، تهران و زابل که در دوره مورد مطالعه از کیفیت مطلوب آماری برخورد ار هستند، روند های طول دوره رشد افزایشی است که بیشترین آن ها مربوط به ایستگاه های کرمانشاه، مشهد و تهران به ترتیب با میانگین تقریبی 12، 9 و 7 روز بر د هه می باشد. همراه با این افزایش تعد اد روزهای یخبند ان روند کاهشی داشته اند، به طوری که به طور متوسط در تهران 7، اصفهان و مشهد و شیراز 4 روز بر د هه کاهش مشاهده شده است.