نقد و بررسی کتاب علوم پایه اول راهنمایی تحصیلی از منظر فلسفه علم

تحقیق حاضر بر آن است تا با استفاده از تحلیل محتوا, کتاب علوم تجربی پایه اول راهنمایی را از منظر تاریخ و فلسفه ی علم و نوع رویکرد به فلسفه ی علم در کلیت محتوا, مورد بررسی قرار دهد. عدم توجه به تاریخ علم, نامشخص بودن نقش دانشمندان, نادیده گرفتن روش های علمی و نقش محوری نظریه ها و پارادایم ها, دانش آموزان را از فهم بنیانی قواعد و اصول علمی ارایه شده در محتوای کتاب های درسی, در حوزه علوم فیزیکی و تجربی محروم می سازد. به عبارت دیگر خالی بودن محتوای کتب علوم از زیر ساخت های اساسی مرتبط به چگونگی شکل گیری تفکر علمی و ساخت علم در دنیای واقعی و نیز فرآیندی که منتهی به فرآورده های علمی گردیده است, دانش آموزان را از پرورش روح علمی محروم می دارد و آن ها را نسبت به هدف های اساسی تعلیم و تربیت که عبارت از چگونه اندیشیدن است، دور می دارد. با توجه به این واقعیت و ضرورت اهمیت توجه به مساله فوق, هدف های اساسی مقاله حاضر عبارت از بررسی و تحلیل دو سوال عمده زیر می باشد:1. مهمترین رویکرد ها در فلسفه علم کدامند؟
2. کتاب های علوم تجربی بر پایه کدام رویکرد مبتنی است؟
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کمی است که به تجزیه و تحلیل محتوای کتاب های علوم تجربی پایه ی اول راهنمایی پرداخته است. برای انجام این منظور, پس از تعریف پاراگراف به عنوان واحد تحلیل, متن هر کدام از دروس کتاب علوم اول راهنمایی بر اساس مقدار پاراگراف, تقسیم و سپس با در نظر گرفتن مقوله های چهارگانه مورد نظر در تحقیق (تاریخ علم, نقش دانشمندان, جایگاه تئوری ها و پارادایم ها, و روش علمی) محتوای واحدهای تحلیل در هر درس (پاراگراف ها) مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس محاسبه فراوانی هر کدام از مقولات چهارگانه, میزان توجه یا عدم توجه به شاخصه های فلسفه علم در کتاب مذکور مشخص گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که: 1. کمتر اثری از تاریخ علم در کتاب درسی علوم تجربی پایه اول به چشم می خورد.
2. در کتاب درسی علوم تجربی پایه اول عمدتا به نقش برخی از دانشمندان غربی اشاره شده است که مستقلا و بدون هیچ نوع تعامل فکری با دیگر دانشمندان, به کار علمی می پردازند. در کتاب به خلاقیت ها (تمثیلات, تشبی هات و...) تصویر سازی های ذهنی و یا به طور کلی به جنبه های زیبایی شناسانه ی کار علمی توجهی نمی شود.
3. مفاهیم علمی به خصوص در فصل فیزیک و زمین شناسی در چارچوب نظریه ها و پارادایم ها قرار نگرفته اند.
4. در روش علمی عمدتا اتکاء به گرد آوری فاکت ها, مشاهدات و اندازه گیری ها شده است.
و بالاخره تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه ی اول راهنمایی نشان می دهد که عدم توجه کافی به برخی از جنبه های علم و تاکید بر برخی ازجنبه های خاص علم, نگرشی اثبات گرا یانه به علم را القاء می کند.