رابطه امنیت غذایی با وضعیت وزن اعضای بزرگسال خانوارهای ایرانی

با اینکه انتظار می رود افراد دچار ناامنی غذایی، دریافت غذایی پایین و در نتیجه، ذخایر چربی بدنی اندک و اضافه وزن کمتری داشته باشند، اما این همبستگی در مطالعات به خوبی مشخص نشده است. این مطالعه به منظور بررسی رابطه میان ناامنی غذایی و وضعیت وزن بدن در بزرگسالان زن و مرد خانوارهای ایرانی و ارزیابی ارتباط برخی عوامل اجتماعی- اقتصادی با آن، طراحی و اجرا شد.
در این مطالعه تحلیلی، نمونه های مورد بررسی را اعضای بالای 20 سال خانوارهای ایرانی شرکت کننده در «طرح جامع مطالعات الگوی مصرف مواد غذایی خانوار و وضعیت تغذیه ای کشور» طی سال های 81-1379 تشکیل می دادند. نمونه گیری و انتخاب خانوارهای شهری و روستایی به روش سیستماتیک خوشه ایتوسط مرکز آمار ایران انجام شد. قد و وزن همه اعضای خانوار مطابق دستورالعمل های استاندارد، اندازه گیری و نمایه توده بدن(BMI) محاسبه شد. وضعیت وزن بر پایه حدود مرزی NIH تعریف شد. وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانوارها با تکمیل پرسشنامه ارزیابی شد. داده های الگوی مصرف مواد غذایی با استفاده از پرسشنامه های 24 ساعت یادآمد خوراک در سه روز متوالی به روش توامان یادآمد توزینی جمع آوری شد. نیاز به انرژی برای هر یک از افراد خانوار، جداگانه و بر اساس معادله های FAO/WHO محاسبه و میانگین سرانه نیاز به انرژی تعیین شد. ناامنی غذایی در سه سطح تعریف شد. تامین 80 تا 89% انرژی مورد نیاز روزانه به عنوان ناامنی خفیف، 70 تا 79% به عنوان ناامنی متوسط و کمتر از 70% به عنوان ناامنی شدید در نظر گرفته شد. به منظور بررسی تاثیر همزمان متغیرهای تشکیل دهنده وضعیت اجتماعی- اقتصادی و متغیر رتبه ای امنیت غذایی به طور همزمان روی وضعیت وزن از رگرسیون لجستیک استفاده شد.
در این تحقیق 7158 خانوار، 2496 (9/34%) خانوار روستایی و 4662 (1/65%) خانوار شهری مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد مردان و زنان بالای 20 سال به ترتیب 6083 و 7960 نفر بود. میزان ناامنی غذایی در 2/5% از خانوارها شدید، در 6/7% متوسط و در 4/10% خفیف طبقه بندی شد. مردان 30% دچار اضافه وزن و 9/9% چاق بودند. این ارقام در زنان به ترتیب 3/34 و 7/26% و به طور معنی دار با مردان متفاوت بود (001/0P<). پس از کنترل متغیرهای وضعیت اجتماعی- اقتصادی، رابطه ای بین وضعیت وزن در مردان و ناامنی غذایی خانوار مشاهده نشد؛ هر چند که اضافه وزن در مردان با افزایش سطح تحصیلات از بی سواد به ابتدایی (05/0P<)، مالکیت واحد مسکونی (01/0P<) و امتیاز بالاتر امکانات و تسهیلات زندگی (001/0P<) رابطه مثبت و معنی دار نشان داد. احتمال اضافه وزن در زنان با ناامنی شدید و متوسط، 5/1 برابر (001/0P<، به ترتیب94/1-22/1CI: و 88/1-27/1:CI) و در زنان با ناامنی خفیف 2/1 برابر (001/0p<، 43/1-04/1CI:) زنان خانوارهای دارای امنیت غذایی بود. در عین حال، اضافه وزن در زنان با افزایش سطح تحصیلات، کاهش و با تاهل، شهری بودن، بالا رفتن امتیاز امکانات و تسهیلات زندگی (001/0P<) و ملکی بودن نحوه تصرف واحد مسکونی (05/0P<) افزایش داشت.
ناامنی غذایی با افزایش وزن بدن در زنان ایرانی همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. احتمال وجود اضافه وزن در زنان، با ناامنی غذایی بیشتر می شود. این همبستگی در مردان مشخص نیست.